Çalışan emekliye neden ikramiye olmasın

Cumhuriyetimizin 100. yılının anlam ve önemini kalıcı kılacak düzenlemeler, bu ayın gündeminde. Bunlardan birisi de 100 üncü yıl ikramiyesi. Çok kısa zamanda yasalaşacağı anlaşılıyor. İkramiyenin 5.000 TL. olacağı netleşti. Ödemeler, Kasım ayının ilk yarısında hesaplara geçecek. İkramiyenin yanı sıra, emekli aylıklarına beklenen zam haberi gelmedi. Anlaşılan yeni yıla kadar da gelmeyecek.

İkramiye haberine maalesef tüm emekliler sevinemedi. Türkiye Emekliler Derneği ikramiyenin 10.000 TL. olmasını talep etmişti. Doğal olarak emeklilerin de beklentileri artmıştı. Ancak beklenen düzeye ulaşılamadı. Diğer taraftan fiilen çalışan emekliler düzenlemenin dışında kaldı. Son zamanlarda düzenlemeler yapılırken, etki alanında yer alan bir grubu düzenlemenin dışında tutma eğilimini görüyoruz. Arka planda maliyetleri düşürülmesi ile tasarruf gayesi hedefleniyor olabilir. Bu düzenlemede de fiilien çalışan emekliler baraja takıldı. Çalışan emekliye ikramiye vermemek de ilk bakışta kendi içinde bir adalet taşıyor gibi de görünebilir. Halbuki durum göründüğünden farklı.

Emekli neden çalışıyor?

Emekli olduktan sonra kişilerin çalışma hayatına devam etmesi elbette ekonomik nedenlere dayanıyor. Bugün itibariyle emekli aylıklarının düzeyi, bir emeklinin eşi ve çocuklarıyla beraber yaşam maliyetlerine yetmiyor. Diğer deyişle emekli çalışmak zorunda. Çalıştığı halde ev masraflarını ancak karşılıyabiliyor. Aldığı emekli aylığı yıllar boyu ödediği primlerin karşılığı. Çalışarak aldığı maaş da emeğinin karşılığı. Bu noktada; ikramiyeden mahrum bırakılan grup olarak belirlenmesi, çalışmasının dezavantajı olarak karşımıza çıkıyor. Kaldı ki emekliliğe bağlı olarak yapılan bu tür ödemeler öyle ya da böyle kişinin geçmiş yıllar boyu ödediği primlerle elde ettiği emeklilik statüsünün bir yan ürünü olarak değerlendirilmelidir. Dolayısıyla bu tür düzenlemelerde verilen hakların asıl statüye bağlı haklar olduğu göz önünde bulundurulması yerinde olacaktır.

Her yıl Ramazan ve Kurban Bayramlarında ödenen ikramiye uygulamasında böyle bir ayrım bulunmuyor. Zaten bulunmamalı da. Düzenlemelerde bu tür ayrımlara yer vermek beraberinde sorunları ve yakınmaları getirir. Öyleki maliyetleri kısmadan beklenen faydanın ötesine geçerek zarar verir.

Emekliler işten çıkış yolunu seçebilir mi?

İkramiyenin ödenmeyeceği fiilen çalışan gruptan kasıt emekli olup, sosyal güvenlik destek primine tabi olanlar. Son emeklilikte yaşa takılanlar düzenlemesi ile sayıları yaklaşık iki katına çıktı. Sosyal güvenlik destek primine tabi grup bir milyona yaklaşırken, EYT düzenlemesi sonrası sayıları iki milyonu buldu. Şimdi bu grubun önünde 100 üncü yıl ikramiyesinden yararlanmak için işten çıkış, ardından tekrar işe giriş yolu bir seçenek olarak belirdi. Şayet düzenleme kamuyuna yansıdığı şekliyle hayata geçerse, birçok sosyal güvenlik destek primi ödeyen sigortalı işten ayrılma yoluna gitmeyi

düşünecek. Bu da haliyle her ay düzenli ödenen primlerin Sosyal Güvenlik Kurumu için kaybı anlamına gelecektir. Bunun yanı sıra sırf ikramiyeden yararlanmak için işten ayrılmış gibi görünüp çalışmaya devam edenler iş kazası riskine karşı savunmasız kalacak, işyerleri ise kayıt dışı işçi çalıştırmanın müeyyideleri ile karşılaşabileceklerdir.

Emeklilikte yaşa takılanlar kapsamında emekli olup çalışanlar, işten ayrılırlarsa ikramiye alabilirler mi?

Yarıya yakın EYT’li emekli oldu ancak çalışmaya devam ediyorlar. Söz konusu EYT’liler, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışırlarken bir taraftan da işverenleri yüzde 5 oranında sosyal güvenlik destek primi indirimi hakkından yararlanıyor. İşveren hissesi için uygulanan bu 5 puanlık indirim Hazine tarafından karşılanıyor. İşyerlerinde işten ayrılmadıkları sürece de işverenler bu EYT’lilerden dolayı indirimden yararlanabiliyor. Bu sigortalılar işten ayrılırlarsa, aynı işyerinde yeniden sosyal güvenlik destek primine tabi işe girseler de 5 puanlık indirimden yararlanamayacaklar. Bu nedenle EYT’liler 5 bin TL tutarında ikramiyeden yararlanmak için işten çıkarlarsa, tekrar işe girdiklerinde 5 puanlık teşvik uygulaması haklarını kaybedecekler. Söz konusu teşvik uygulamasının EYT’linin istihdamda tercih nedeni olduğu göz önüne alınmalıdır. Nitekim işveren için de süresiz yararlanacağı bir teşvikten olma durumu ortaya çıkmaktadır.

100 üncü yıl ikramiyesinden banka sandıklarına tabi emekliler yararlanacak mı?

Banka sandıkları üyelerine sağlayacakları yardımlar da en az SGK tarafından sağlanan hakları baz almaları gerekmektedir. Bu nedenle banka sandıklarına tabi emeklilerin de 100 üncü yıl ikramiyesinden mahrum bırakılmamaları doğru seçenek olarak karşımıza çıkıyor. Banka sandıklarının bu tür uygulamalarda refleks süreleri geç olabiliyor. Çoğu zaman da olumsuz kararlar alabiliyorlar. Bu da bankaları şikayetlerle, uzun yargı süreçleri, dava masrafları ve kaybedilen davalarla karşı karşıya getirebiliyor.

Şirket ortakları 100 üncü yıl ikramiyesi alabilecek mi?

Emekli iken; gelir vergisi mükellefi olanlar, gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkarlar siciline kayıtlı olanlar, anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi şirket ortakları ve diğer şirket ortaklarının durumu yasada fiili çalışma kapsamında kabul edildiği takdirde ikramiye alamayacaklar.

Bir soru – bir yanıt

Sürekli iş göremezliğim bulunduğu için SGK’dan maaş alıyorum. İş göremezlik oranım %24. Aynı zamanda çalışmaya devam ediyorum. Bana bayram ikramiyeleri ödeniyor. Cumhuriyet Bayramı ikramiyesinden yararlanabilecek miyim?

İş kazası ve meslek hastalığı dolayısıyla sürekli iş göremezlik geliri alıyorsanız sürekli iş göremezlik derecesi oranında bayram ikramiyesi de alabiliyorsunuz. Ancak Cumhuriyet Bayramı ikramiyesinin fiilen çalışanlara ödenmeyeceği yönünde kamuoyuna bilgilendirme yapıldı. Yine de sizin durumunuzla ilgili olarak yasal düzenlemeyi beklemekte fayda görüyorum.

Sorularınız için: hkaganoyken@gmail.com