2025’te emekli aylıklarının %30 düşmesi yasaya uygun ya vicdana?

2025 yılında emekli aylıklarında yaşanacak %30 düşüş ile ilgili düzenleme yapılacağı yetkili ağızlardan paylaşılmıştı. Bu sefer son kamuoyuna yansıyan açıklamalar, çalışma yapılmayacağı yönünde geldi. Emeklilik koşullarını yıl sonuna kadar sağlayabilecek emekli adaylarının gözü kulağı gelen haberlerde. Kolay değil, hayatlarının en önemli kararlarından birini verecekler.

2025 Ocak ayında emekli aylıklarının yaklaşık %30 düşmesi yasaya uygun mu?

2024 yılı içinde emekli olacaklar için yapılan aylık hesaplamasında; 2024 Ocak ayı %49,25 ve Temmuz ayında %24,73 maaş zam oranları kullanılmaktadır. 2025 yılında emekli olacaklara ise sadece 2024 güncelleme katsayısı (1,4255) kullanılarak aylık hesaplanmaktadır. Bu noktada aynı emekli adayının 2024 yılı içinde emekliliğe başvurması ile 2025 yılında emekliliğe başvurması ile bağlanacak aylıklar arasında yaklaşık %30 fark doğmaktadır. Diğer bir ifade ile 2024 yılında emekliliğe başvuran kişi 2025 yılında başvurursa aylığı %30 daha düşük olacak. Buraya kadar yapılan hesaplama sosyal güvenlik mevzuatına uygun. Ancak sadece emeklilik başvuru tarihine göre aylıkta oluşan büyük farkın izahını yasalara uygunlukla yapamayız.

Enflasyon rakamlarının gerçek enflasyonu yansıtmadığı defalarca yazıldı, çizildi. Hastanın tansiyonu 18 olmuş, biz 12 ölçüyoruz. İyisin, diyoruz. Hasta ama yine hasta ve şikâyetçi. Enflasyon rakamı hissedilen enflasyonu yansıtmayınca, bu defa aylıklara 2024 yılında enflasyonun üzerinde zam yaptık. Tabii ki 2024 yılında emekli olan herkes de yasaya göre bu zamdan yararlanabiliyor. Ancak 2025 yılında emekli olunca 2024 zammı yerine 2024 güncelleme katsayısından aylık bağlanıyor. Bilin bakalım güncelleme katsayısının formülünde ne var? Evet, açıklanan enflasyon var. Açıklanan veriler, gerçek hayattan ne kadar uzaklaşırsa günün sonunda sistem o kadar zarar görecektir.

Geldiğimiz noktada aynı kişinin 2024 ya da 2025 yılında emekli olması durumunda oluşacak fark yasaya ve formüllere uygunsa da vicdanlara uygun değildir. Öncelikle yalnızca emeklilik başvuru tarihi farkından dolayı %30 daha düşük aylık alacaksınız demek açıklanabilecek bir husus olarak görülmüyor. Bunun yanında insanlar hâlâ çalışma hayatında kalmaya devam edecek iken onları yıl sonuna kadar emekliliğe zorlamış oluyoruz. Şayet düzenleme yapılmadan mevcut düzenle devam edildiğinde 2025 yılından sonra emekli olacakların da aylıkları aynı formülle hesaplanacak. Diğer bir ifade ile bu konudan zarar görecek kesim hâlen buz dağının altında. İktidarın tercihini düzenleme yapmama yönünde kullanması; sadece 2024 yılında emeklilik koşulları sağlayanları apar topar emeklilik kararına yönlendirmekle kalmıyor, 2025 yılı içinde ve sonrasında emekli olacakların aylıklarını da düşürüyor. Bu konunun yargıya taşınacağı ve daha çok uzun süre gündemimizi oluşturacağı kesin. Zira yıllarca çalışıp gün ve prim biriktiren insanlarda haksızlığa uğramışlık hissi uyandıracağı açık.

KONUYA İLİŞKİN SIKLIKLA

GELEN SORULAR:

1-Emeklilik dilekçesi ne zaman verilmeli?

Yaşanacak düşüşten etkilenmemek için özel sektörde 31 Aralık 2024 tarihine kadar başvuru yapılması gerekiyor. Kamu sektörü için ise 14 Ocak 2025 tarihine kadar başvuru yapmak yeterli olacak.

2-Yaşanacak düşüşten kimler etkilenecek? Kimler etkilenmeyecek?

*Sigortalılık statüleri 4/a (SSK) emekli adayları etkilenecek,

*4/b (BAĞ-KUR) sigortalısı emekli adaylar etkilenecek,

*Memurlarda ise 5434 sayılı Kanuna tabi memurların 2025 yılında emekli olmaları hâlinde olası düşüşten etkilenmeyecekler, diğer taraftan 5510 sayılı Kanuna tabi memurlar etkilenecek,

*Emekli olmayı tercih etmeden çalışmaya devam eden EYT’li etkilenecek,

*2025 yılında ya da sonraki yıllarda emekli olacaklar etkilenecek,

*2024 yılında ya da daha önce emekli olmuş olanların aylıkları etkilenmeyecektir.

3-Yaklaşık %30 düşüş hesabı yapılırken 2025 Ocak ayı zammı dikkate alınıyor mu?

İster 2024 yılı Aralık ayında emekli olun isterseniz de 2025 yılı Ocak ayında emekli olun; her iki durumda da 2025 Ocak ayı zammı aylığınıza yansıtılacaktır. Dolayısıyla %30 fark hesabında 2025 yılı Ocak ayı zammı dikkate alınmıştır.

4-Emekli olup sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmak çözüm olabilir mi?

EYT rüzgârında emekli olanların yarıya yakını bu yolu seçti. Hem çalışma hayatında kaldılar hem de aylıkları kesilmedi. Şayet emekli olduktan sonra özel sektörde 4/a (SSK) sigortalılık statüsünde çalışacak iseniz bu yolu tercih edebilirsiniz. Böylece düşüşten etkilenmeden emekli aylığını alırken diğer taraftan da çalışmanızdan kaynaklı ücretinizi almaya devam edersiniz.

5-İş yerleri çeşitli nedenlerle emekli çalıştırmak istemeyebiliyor. Emekliler bu durumda ne yapabilirler?

Çeşitli nedenlerle sosyal güvenlik destek primine tabi çalışma olanağına sahip olmayan emekliler ya da çalışma hayatına emekli olmadan devam etmek isteyenler için: İlk başta 2024 yılında emekli olmak akabinde ise tekrar çalışıp emekli aylıklarını kestirmek ve son olarak ikinci kez emekli olmak yolu karşımıza çıkıyor.

Emekli olduktan sonra çalışmaya başlayanlar sosyal güvenlik destek primine tabi değiller ise aylıkları kesilecektir. Tüm sigorta kollarına tekrar tabi olacaklardır. En son nihai emeklilik kararı vereceklerinde ise; yeniden yaşlılık aylığı hesaplaması yapılacaktır. Son aylık (ikinci kez bağlanacak aylık); ilk aylığa, kesildiği tarihten sonra aylıklara yapılacak artışlar uygulanarak aylık başlangıç tarihi itibarıyla bulunan tutarı ile emeklilik sonrası çalışmaya ait kısmi aylığın toplamı olacaktır.

Bu durumda hem 2024 yılına kadar olan çalışmalar sonucu bağlanacak aylığın değeri nihai emeklilik tarihine korunacak hem de 2024 yılından sonra çalışmaya devam edildiğinden dolayı bildirilecek gün ve kazançlar için ayrıca kısmi aylık hesap edilecektir.

6-%30 düşüş herkes için aynı mı? Yoksa kişiden kişiye değişiklik gösterebilir mi?

Emeklilik aylığı hesaplamasının kişiden kişiye farklılık göstereceğini peşinen söyleyeyim. Keza kişinin sigortalı bildirildiği dönemlerin ve bildirilen prim tutarlarının farklılaşması ile aylık hesabı da değişecektir. Aynı kişinin düşüşten etkilenme yüzdesi değişecektir. Bu nedenle emekli adayının durumuna özel değerlendirme yapmaları yerinde olacaktır.

Diğer taraftan 2024 yılı sonuna kadar emeklilik koşullarını askerlik, doğum, yurt dışı borçlanması ya da ihya gibi hizmet kazanma yolları ile tamamlayabilen sigortalılar 31 Aralık 2024 tarihinden önce emeklilik başvurusunda bulunarak düşüşten etkilenmeyeceklerdir.

7-%30 düşüşü engelleyecek bir düzenleme yapılmayacağı kesin mi?

Düzenleme yapılmayacağı söylense de; gelecek emeklilik başvurularının sayısı, kamu sektöründe 4/a SSK sigortalısı işçilerin önemli oranda emekli olması ve 2025 sonrası emekli olacak herkesin aylıklarında düşüş olmasından kaynaklı doğacak kamuoyu baskısı, iktidarın kararını gözden geçirmesine neden olabilir. Zor da olsa, son dakikaya kadar izlenecek bir süreç olarak gelişmeleri takip edeceğiz.

Sorularınız için e-posta adresi: hkaganoyken@gmail.com