EYT İptal Edilebilir mi?

Son günlerde arka arkaya gelen açıklamalar, Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesinin iptal olup olmayacağı konusunu kamuoyuna gündemine getirdi. Yapılan açıklamalarda emeklilikte yaşa takılanlar yasasının getirdiği yükten bahisle eleştiriler yapıldı. Aslına bakılırsa yasa düzenlemesi hazırlanırken getireceği mali yük hesaplanmıştı. Kaç sigortalının emekli olacağı ve ne kadar emekli aylığı ödeneceği bilinmekteydi. 3 Mart 2023 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren yasa, öncesindeki 1 yılda kamuoyu nezdinde tartışıldığı gibi siyasi kurumlar ve bürokrasi içinde de hesap tabloları irdelenmişti.

EYT yasalaşmadan önce çalışılan maliyet tabloları ile bugünkü gerçekleşmeler arasında önemli bir fark mı doğdu da EYT düzenlemesine eleştiri getiriliyor? Bu soruya evet demek olanaklı değil. Zira devletin en üst mercilerinde incelenen tabloların 1,5 yıl geçmeden değişmiş olması söz konusu olamaz. Bunun yanı sıra EYT düzenlemesinin neden çıkması gerektiği konusu da enine boyuna masada değerlendirilmişti. EYT sadece insanlara durduğu yerde bir iyilik yapalım düşüncesinden doğmadı. EYT, kendi içinde birçok zorunluluğu barındıran bir sürecin sonucu olarak karşımıza çıktı. Çalışanların ilk işe girdiği tarihte geçerli emeklilik koşulları sonradan değiştirilirken, çalışma koşullarında iyileştirmeler görülemedi. Çalışma koşullarının ve ücretlerin yetersizliği, 08/09/1999 tarihinden bu yana EYT talebini hep canlı tuttu.

Bu durumda; EYT tartışmalarının yaşanılan ekonomik zorluklara karşı neden gösterme gereksinimden doğduğu anlaşılıyor. EYT konusunda yapılan açıklamaların hali hazırda EYT kapsamında olmasına rağmen emekli olmamış yaklaşık 2 milyon sigortalıyı tedirgin ettiği görülmektedir. Bu sigortalıların bir bölümü emeklilik koşullarını sağladığı halde çalışma hayatında emekli olmadan yer almaya devam ederken, bir bölümü ise prim ödeme gün sayısı koşulunu sağlamaya gayret ediyorlar. EYT düzenlemesinin iptal olması olasılığı; 2023 Mart ayında esen EYT rüzgarının tekrarını doğuracaktır. Diğer bir ifade ile emekliliği hak ettiği halde emekli olmayan küme de emekliliğe başvuracaktır. Bu defa EYT yükünden dolayı getirilen eleştiriler, EYT yükünün daha erken artmasına yol açacaktır. Diğer taraftan düzenlemenin iptali gibi bir yola gidilmesi beraberinde şikayetleri, yakınmaları ve dava süreçlerini getirecektir.

Danıştay, yemek yardımlarından SGK’nın aldığı primleri iptal etti

T.C. Danıştay 10. Dairesinin 2023/170 Esas ve 2024/1853 Sayılı Kararı ile yemek yardımlarının istisnası dışında kalan bölümünden prim alınmasını sağlayan düzenlemeyi iptal etti. Bugüne kadar işveren tarafından yapılan yemek yardımının istisnası dışında kalan tutarı prime esas kazanç matrahında kabul ediliyordu. Dolayısıyla sigortalı için istisna dışında kalan tutar için prim yatırılıyordu. SGK yemek yardımı istisnası günlük asgari ücretin %23,65’i olarak belirlenmişti. Bu rakam da 2024 yılı için 157,69 TL. idi. Şayet bu tutarın üzerinde yemek yardımı yapılmış ise üstünde kalan tutardan prim alınıyordu. Bu uygulamanın dayandığı iki düzenleme:

İşverenlerce sigortalılar için işyeri veya müştemilatı dışında kalan yerlerde üçüncü kişilere yemek bedeli adı altında fatura karşılığı nakden ödeme yapılması halinde günlük brüt asgari ücretin %23,65’ inin fiilen çalışılan gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak tutar, prime esas kazanca dahil edilmeyeceği,
Sigortalılara ay içinde yemek bedeli olarak nakit ödeme yapılmaksızın, çalıştıkları işyerinin dışında yemek üretimi yapan başka firma veya şahıslar tarafından yemek kuponu, yemek kartı, yemek çeki vb. karşılığında yemek verilebildiği; bu durumda, günlük brüt asgari ücretin %23,65’ inin fiilen çalışılan gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak tutar, prime esas kazanca dahil edilmeyeceği iptal edilmiştir.

İptal kararında; yemek yardımın “ayni yardım” kapsamında olduğu, işçi tarafından başka amaçlarla kullanmasının olanaklı olmadığı değerlendirilmiştir. Bunu dışında işverenin yemek yardımını “nakit ya da yemek bedeli ödeme dışında da kullanılabilecek yemek kartı/çeki/kuponu gibi araçlarla ödemesi” durumunda ayni yardım kabul edilemeyeceği belirtilmiştir.

İptal kararı sonrası sigortalıların prime esas kazanç bildirimlerinde düşüş yaşanacaktır. 2024 yılı için belirlenen 157,69 TL. üzerinde yemek yardımı alan sigortalıların, bu tutarın üzerinde kalan kısmından prim alınmayacaktır. Özellikle toplu iş sözleşmesi bulunan işyerlerinde çalışan sigortalılarda istisna tutar üzerinde yemek yardımı uygulaması bulunuyorsa; artık istisna üzerinden prim alınmayacağı için her ay SGK’ya yapılan bildirimlerde düşüş gözlenecektir.

Danıştay 10 uncu Dairesi temyiz yolu açık olmak üzere karar vermiştir. 30 gün içinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından gidileceğine kesin gözüyle bakmak gerekecektir. Öte yandan Danıştay 10 uncu Dairenin iptal kararı ile ilgili de SGK tarafından hızlı bir düzenlemeye gidilmesi beklenmektedir. Zira Danıştay Kararı sonrası yürütülecek işlemlerde oluşacak tereddütlerin erken giderilmesi ileride doğabilecek uyuşmazlıkları da engelleyecektir.