Milyonların beklediği asgari ücret zammı hayal kırıklığına yol açabilir mi?

2025 yılına sayılı günler kala ücretli çalışanların gözü asgari ücret artışında. Malum asgari ücrete gelen zam oranı sadece asgari ücretlileri etkilemiyor. Asgari ücret üzerinde aylık alanların da zam oranı büyük oranda asgari ücret zam oranı ile aynı oluyor. Hatta kayıt dışı çalışanların eline geçecek ücret bile açıklanacak asgari ücrete göre belirleniyor. Gerçi iş yerleri dilediği gibi zam oranını belirlemekte özgürler ancak yine de asgari ücrete yapılan zam oranı neredeyse tüm ücret artışları için de baz alınıyor.

2024 Aralık ayında Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun yapacağı toplantılar sonucu asgari ücreti belirlemesi bekleniyor. 20 milyon civarında çalışan ve aileleri doğrudan ya da dolaylı olarak yapılacak zamdan etkilenecekler. En son 2024 yılı Ocak ayında yüzde 49 zam yapılmış ve Temmuz ayında da asgari ücret değiştirilmeden bırakılmıştı.

Merkez Bankası %38 yıl sonu enflasyon hedefi koyarken, Orta Vadeli Program ise 2024 yılı için enflasyon hedefini %41,5 olarak revize etmişti. Genel olarak yıl sonu itibarıyla enflasyon rakamının %45’leri geçmesi beklenebilir. Dolayısıyla asgari ücrete gelecek zam oranının da en az %40-%50 düzeylerinde olmasını beklemek doğal. Aksi hâlde tüm çalışan kesimin 2024 yılında gerçekleşen enflasyondan dolayı satın alma gücü kaybına uğrayacağı açık. Şayet daha düşük oranda zam yapılırsa işgücü piyasası ve çalışanların performansı olumsuz etkileneceği gibi, özel sektörün ürettiği mal ve hizmetlerde de ürün kalitesi düşecektir.

Hâlihazırda asgari ücret brüt 20.002,50 TL, işçinin eline geçen net tutar ise 17.002,12 TL. olarak uygulanmaktadır. Zam oranının değişmesine göre 2025 yılı brüt ve net asgari ücret tutarları yaklaşık olarak aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

ÜÇ SORU ÜÇ YANIT

++++++++++

1-İş Sözleşmesinde ücrete fazla mesai dâhil edilebilir mi?

Haftalık 45 saati aşan çalışmalar, haftalık 45 saat çalışmayı aşıp aşmadığına bakılmaksızın günlük 11 saati geçen çalışmalar, gece 7,5 saati aşan çalışmalar ve işçinin hafta tatilinde çalıştırılması fazla çalışma kapsamındadır. İş Kanunu gereğince, fazla mesai yapıldığında; saatlik ücretin %50 arttırılarak ödenmesi gerekmektedir.

Sözleşmede yılda 270 saate, ayda 22,5 saate kadar fazla çalışma süresinin ücretin içinde kabul edileceği kararlaştırabilirler. Sözleşme serbestisi içinde taraflar anlaşabilir. Fazla çalışmayı, işçinin ücretine dâhil edilirken ne kadar ücret karşılığı kaç saat fazla çalışma yapılacağı öngörülebilir olmalıdır. Ancak pratikte; işçilerin ücretleri daha az belirlenip üzerine eski seviyeye getirecek bir miktar fazla çalışma ücreti hesaplamak; şikâyet ve dava yolunu açabilecektir. Zira işçilerin ayrıca fazla çalışma ücreti almalarının engellendiği yorumu doğabilecektir. Bu durumda da işçinin ücreti içinde kaldığı varsayılan fazla çalışma ücreti ödenmemiş kabul edilebilecektir. Bu yolun sadece asgari ücret alan işçiler için uygulanma olanağı bulunmadığı açıktır. Asgari ücret alanlarda fazla mesai yaptıklarında ayrıca fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekecektir.

2-Belirli süreli sözleşmenin bitiş tarihinden önce sonlandırılması durumunda nelerle karşılaşılabilir?

Belirli süreli sözleşmenin feshinde: İş Kanununun 24’üncü maddesinde işçinin haklı nedenle feshi, 25’inci maddesinde ise işverenin haklı nedenle feshine dair hükümler bulunmaktadır. Belirli süreli iş sözleşmelerinin de haklı nedenle feshedilmesi yasa çerçevesinde olanaklıdır. Süre bitmeden feshin haklı sebeple yapılmaması durumunda; işçiye “bakiye bedel” denilen tazminat ödenecektir. Bakiye bedel; sözleşme süresinin bitmesine kadar çalışma sürseydi işçinin kazanacağı ücretin toplam tutarını ifade eder. Bakiye bedelden işçinin başka işten elde ettiği gelir vb.. kalemler düşecektir. Bakiye bedel, işçinin altı aylık ücretinden fazla olamayacaktır.

Belirli süreli iş sözleşmesini ister işçi veya isterse işveren feshetsin; ihbar sürelerine uymak zorunluluğu bulunmamaktadır. Şayet sözleşme süresi 10 yılı aşıyorsa; 6 ay öncesinde ihbar bildirimi yapılacaktır. Belirli süreli iş sözleşmesinin feshinde koşullar doğmuşsa, kıdem tazminatının ödenmesi gerekecektir.

3-İş sözleşmelerine ödül konulabilir mi?

İş sözleşmesinin maddelerini taraflar yasayla getirilen sınırlamalar çerçevesinde düzenlemede özgür ve serbesttirler. Taraflar, bir sözleşmenin içeriğini kanunda öngörülen sınırlar içinde ihtiyaçlarına göre belirleyebileceklerdir. İşverenin işçilere eşit davranma ilkesi gereği aynı işi yapan işçilere aynı ödülün verilmesi yerinde olacaktır. Diğer türlü farklı işçilere farklı olanaklar sağlanması yönetim hakkı içinde kabul edilmeyebilecektir.

Sorularınız için e-posta adresi: hkaganoyken@gmail.com