Bugün, Türkiye''nin dışında, Türkiye''den farklı ama gidişatı benzer bir ülkenin topraklarında gerçekleşen bir seçimden bahsedeceğim. Ancak öncesinde, bu ülkedeki seçimlerin gerçekleştiği mevcut atmosferi kısaca bir özetlemek istiyorum. Söz konusu ettiğim ülke, Macaristan.
1999''da NATO''ya, 2004''de ise Avrupa Birliği''ne (AB) kabul edilen Macaristan, 2010 yılına kadar iktisadi ve siyasi dönüşümün örneklerinden biri olarak gösterilirken, 2010 yılından sonra otoriterleşme eğilimleri nedeniyle pek çok uluslararası kuruluştan ciddi eleştiriler almış bir ülke. Kağıt üzerinde baktığınızda, Macaristan hala demokratik kurumlar barındırıyor. Ancak demokratik gerileme denildiğinde de akla gelen ülkelerin başında geliyor. Peki ama otoriterleşme eğiliminin başladığı 2010 yılında ne oldu?
Fidesz İktidarı ve Sık Sık Değiştirilen Anayasa ve Yasalar
Macaristan''da, dört senede bir tekrarlanan seçimlerde üst üste üç defa galibiyet kazanan, 2010 yılından beri iktidarda bulunan Fidesz Partisi, Victor Orban''ın liderliğinde sağ ideolojik eğilimi olan, çok kültürlülüğü reddeden, Avrupa karşıtlığı üzerinden siyaset yapan bir parti. Parti lideri Orban, siyaset hayatının başlangıcında oldukça liberal; şimdilerde ise liberalizmin açık bir şekilde karşıtı. Siyasal muhalefete, içteki düşman; AB''ye ise dıştaki düşman olarak bakıyor. Orban, Rusya yanlısı ve de Türkiye, Singapur gibi ülkelerdeki yönetimleri beğendiğini dile getiriyor. Öte yandan siyasetini mülteci, LGBT, Çingene, Yahudi ve Müslüman Arap karşıtlığı üzerinden sürdürüyor.
İktidara geldikten sonra kurumsal bir reform girişimi yapıyor ve yeni bir anayasa hazırlamakla birlikte pek çok kanunda da değişikliğe gidiyor. Bunlardan biri de elbet seçim kanunu. 2014 seçimlerine kadar, bu yeni anayasa beş defa, seçim kanunu dört defa, seçim usulleri kanunu ise üç defa değişikliğe uğratılıyor. Özetle, Orban, seçimleri kazanmak için Anayasayı da kanunları da eğip büküp kendine göre şekle sokuyor. Üstelik, seçim kanunlarındaki son değişiklik seçimlere yalnızca 9 ay kala yapılıyor. Özgür medyaya ve yargıya müdahaleler gerçekleştiriliyor. Nihayetinde Orban, 2014 seçimlerini kazanıyor ve Hristiyan Demokratlar ile birlikte meclisin üçte iki çoğunluğunu elde ediyor. Her ne kadar 2015 yılında gerçekleştirilen iki ara seçimde bu çoğunluğu kaybetse de çoğunluğu elde tuttuğu dönemde, yine seçim sistemi ve seçimlere dair yasal düzenlemelerde pek çok değişiklik gerçekleştiriyor. Medya ve yargı büyük ölçüde ele geçiriliyor. 2018 seçimleri de kazanılıyor ve anayasa ile yasalara müdahale süreci yeniden yaşanıyor derken; Pazar günü gerçekleştirilen 2022 seçimleri de Orban''ın zaferiyle sonuçlanıyor.
Halkın Tercihi
Orban, "Beni halk seçti", "benim iradem, halkın iradesi" vurgularını sıklıkla yapan liderlerden biri.
Peki, "beni halk seçti" diyerek demokrasi göndermesi yapan Orban, gerçekten demokratik bir seçimin mi galibi?
1. Orban, kendisi gibi olan pek çok popülist lider gibi, gerçek manada demokrasiyi ifade eden "liberal demokrasi" kavramının "liberal" kısmını reddederken, "demokrasiyi" yalnızca sandık galibiyetine indirgiyor.
2. Bu anlayışın bir yansıması olarak, kuvvetler ayrılığını ortadan kaldıran değişikliklerle gücü elinde tutuyor ve yaptığı atamalarla yargıyı kendisine bağımlı kılıyor.
3. İfade özgürlüğünü hiçe sayarak, muhalif düşünceyi baskılarken; medyayı, kendi kontrolüne alıyor.
4. Muhalefeti, meşru bir siyasi rakip olarak görmüyor ve halka, muhalefeti ''ülkenin kötülüğünü isteyen düşman'' olarak yansıtıyor.
5. Anayasa, yasalar ve özellikle seçim yasalarında yaptığı değişikliklerle oyunun kurallarını kendisi yazıyor, seçimlerde kendisini avantajlı duruma getiriyor.
Şimdi soru şu: Macaristan''da Orban''ın zaferiyle sonuçlanan bu seçim, halkın iradesini gerçek manada yansıtıyor mu? Cevap, şüphesiz ki, hayır.
O halde, "halk iradesinin asıl düşmanı olan bu tür liderlere karşı, muhalefet nasıl bir yol izlemeli?". Bu sorunun cevabını bir sonraki yazıda inceleyeceğiz. Çünkü, Macaristan seçimlerinden çıkan bu sonuç, oldukça önemli. Zira, Türkiye''deki muhalefetin, Macaristan seçimlerinden çıkarması gereken çok ders var.
