Seçimin sonucunu emekli mi çalışan mi belirleyecek?

2023 Cumhurbaşkanlığı seçiminin kazanan ve kazandıran takımı; en düşük aylık alanlar ve emeklilikte yaşa takılanlar idi. 31 Mart yerel seçimleri yaklaşırken iktidar hangi grupların sorunlarına çözüm bulacak ya da hangi gruplar istediklerini alacaklar önümüzdeki birkaç hafta içinde netleşecek. Son düzlüğe girerken kademeli emeklilik talebi olanlar için limana daha uzun bir yol gözüküyor. Yine staj başlangıcının emeklilikte ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilmesini isteyenler için de bu seçim çözüm olmayacak gibi.

Bağ-Kurluların, SSK’lılar ile günlerinin eşitlenmesi diğer bir deyişle emeklilik için 7.200 prim gün koşuluna tabi olmaları yönündeki talepleri canlı. Diğer tarafta ev hanımlarının isteğe bağlı sigorta olmaları durumunda prim teşviği uygulanacağına ilişkin beklentileri var. Anneler için ise emeklilik koşullarından prim ödeme gün sayısı ve yaşta indirim yapılması gündemde. Bunların yanı sıra memurların 3.600 ek gösterge istekleri mevcut. Birinci dereceye gelen tüm memurların 3.600 ek göstergeye gelmeleri hedefleniyor.

Seçime çok az bir zaman kala bu taleplerin gerçekleşmesi için yasal düzenleme şart. Aksi halde talepler orta ve uzun vadeye kalacak gibi görülüyor. İktidarın İstanbul ve Ankara Büyükşehir Belediyelerini kazanma isteği ve seçime yakın gelecek anket sonuçları hangi grupların bu seçimden avantajlı çıkacağını gösterecek. İktidar için seçim öncesi yerel yönetimlere ilişkin vaatlerin yanına merkezi idareye ilişkin vaatleri de koymak olanaklı. Nitekim muhalefetin böyle bir olanağı bulunumamakta. Bu da iktidara önemli bir avantaj sağlamakta.

İktidar masası da seçim önü hangi sorunları öne alacağına ya da çözüm sunacağına ilişkin son değerlendirmeleri yapıyordur. 2023 Cumhurbaşkanlığı seçimi öncesi kazanan takımı bozmak istemeyeceği kolaylıkla tahmin edilebilir. Bu nedenle emekli aylıklarına yapılacak seyyanen zam ve en düşük yaşlılık aylığını artırma olasılıkları diğer seçeneklere göre birkaç adım öne çıkıyor. Ancak seyyanen zam olasılığı da son gelen açıklamalarla bir adım geriye gitti. Yapılırsa da; zam tutarı beklentileri ne kadar karşılayacak, soru işareti. Bağ-Kurlular, ev hanımları ve memurlar ise güçlü vaatler alarak beklentilerini bir sonraki seçime ya da halk oylamasına taşıyacaklar gibi görülüyor.

Seyyanen zam uygulaması bir önceki seçimde memurların yüzünü güldürürmüştü. Memur emekli aylıkları ile memur maaşları arasındaki uzun yıllardır süre gelen dengeyi ise bozmuştu. O günden bu güne geçmiş uygulamaya güvenen memur emeklileri şikayetçi. Aradaki dengenin tekrar kurulmasını istiyorlar. 2024 Ocak ayı zammı ile durum daha da kötüleşti. Diğer yandan SSK ve Bağ-Kur emeklileri de seyyanen zam bekliyor. Dolayısıyla yapılacak seyyanen zam ile memur ve memur emeklileri arasında bozulan dengenin eski haline göre düzeltilmesi bunun yanında da SSK ve Bağ-Kur emekli aylıklarının iyileştirilmesi düşünülebilirdi. Ancak yetkililerin son dakika kamuoyuna yansıyan açıklamaları seyyanen zam beklentilerini zayıflattı.

Emekli aylıklarına yapılacak zamları; seyyanen zam ya da en düşük aylığa zam yoluyla yapılması durumu her zaman için emekli aylıkları arasındaki dengeyi bozacaktır. Diğerine göre daha çok çalışıp, daha fazla prim yatıran emeklinin aleyhine sonuç verecektir. Bu nedenle emekli aylıklarının belli bir oranda artırılması en doğru ve basit seçenek olarak karşımıza çıkıyor.

En düşük emekli aylığına yapılacak zam ise; düşük aylık alan emekliyi mutlu ederken, emekliler arasındaki aylıklar arasındaki adaleti sarsmaktadır. Zira en düşük aylığın üstünde aylık alan emeklinin aylığı gün geçtikce en düşük aylık sınırına yaklaşmakta ya da içinde kalmaktadır. Ancak yapılacak intibak (güncelleme) çalışması ile zaten oldukça bozulmuş olan aylık sisteminin yeniden düzenlenmesi olanaklı. Böyle bir çalışma ile emeklilerin ödediği primlere, çalışma günlerine ve emeklilik yaşlarına göre aylıklar arasında dengenin kurulması sağlanmalıdır. Maalesef intibak konusu halen kamuoyunda hak ettiği karşılığı alamamaktadır.

Bir Soru Bir Yanıt

2004 yılında sigortalı olarak işe başladım. Yaklaşık 4.000 gün primim var. Kademeli emeklilik yasalaşırsa kısmi emekli olabilir miyim?

Kısmi emeklilik koşullarınız; 25 yıl sigortalılık süresi, 60 yaş ve 4.500 prim ödeme gün sayısıdır. 25 yıl sigortalılık süresniz 2029 yılında dolacaktır. Yaş koşulunun sağlanması ve eksik kalan 500 prim ödeme gün sayısının bildirilmesi ile emeklilik koşulu gerçekleşecektir.

Kademeli emeklilik yasa beklentisine ilişkin değerlendirme:

Kamuoyuna kademeli emeklilik olarak yansıyan yasa beklentisine karşılık normal emeklilik koşullarından; yaş koşulunda basamak belirlenmesi olasılığı bulunmaktadır. Diğer taraftan kısmi emeklilik koşullarına ilişkin bir değişiklik beklenmemektedir. Nitekim 08/09/1999 öncesi işe girenler için emeklilikte yaşa takılanlar yasasında da normal emeklilik koşullarından sadece yaş koşulu kaldırılmıştır. Kısmi emeklilik koşullarında ise değişikliğe gidilmemiştir. Yetkililerin son açıklamalarına yansıdığı üzere kademeli emeklilik konusunda yürütülen bir çalışma bulunmamaktadır.

Sorularınız için: hkaganoyken@gmail.com