İşveren maliyetleri ve kayıt dışılık

2024 yılı için belirlenen asgari ücret 30/12/2023 tarihli Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi. Brüt aylık asgari ücret 20.002,50 TL. olurken, işçinin eline geçecek net aylık asgari ücret 17.002,12 TL. oldu. Bir işçinin SGK işveren payları ile işverene maliyeti 24.503,06 TL, 5 puan teşvik indirimi düştüğünde ise 23.502,94 TL olarak karşımıza çıkıyor. Asgari ücret değişikliği ile pek çok rakam ile beraber; sigorta primine esas günlük ve aylık kazançlar, hizmet borçlanma rakamları, isteğe bağlı sigortalının ve genel sağlık sigortalısının primleri ile cenaze ve emzirme ödenek rakamları değişti.

Yeni rakamlar ve prim yükü

Aday çırak, çıraklar, işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler ile stajyerlerin sigorta primleri günlük 333,38 TL., aylık 10.001,40 TL., yükseköğrenimlerinde staja tabi tutulan öğrenciler, projelerde görevli bursiyerler ve kısmi zamanlı çalıştırılan öğrenciler ile Türkiye İş Kurumu kursiyerlerinin sigorta primleri günlük 666,75 TL., aylık 20.002,50 TL.’den hesaplanacak.

4/b Bağ-Kur’a tabi sigortalıların aylık prim tutarları en az 666,75 TL x 30 x % 34,5 = 6.900,86 TL, en fazla 5.000,63 TL x 30 x % 34,5 = 51.756,52 TL. olarak belirlendi. İsteğe bağlı sigortalılar ödeyeceği prim en az 666,75 TL x 30 x % 32 = 6.400,80 TL. oldu. Genel sağlık sigortası primi ise 20.002,50 TL x % 3 = 600,08 TL.

Diğer taraftan prime tabi tutulmayan, istisna tutarlarda da değişikliğe gidildi. Ücret bordrolarını inceleyen çalışanlar, çoğu zaman brüt toplam ücretlerinin tamamının Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmediğini görmektedirler. Aradaki fark, genel olarak prime tabi tutulmayan kalemlerden kaynaklanabilmektedir. Bu kalemlerin en önünde de yemek parası, çocuk zammı ve aile zammı tutarları gelmektedir. 2024 yılı için yemek parasının günlük 666,75 TL x % 23,65 =157,69 TL si, aile zammı (yardımı) aylık 20.002,50 TL x %10 = 2.000,25 TL si ve çocuk zammının aylık 20.002,50 TL x % 2 = 400,05 TL si prime esas kazanca dahil edilmeyecektir. Çocuk zammındaki istisna toplam 2 çocuk için geçerli olacaktır.

Tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanlar için en az 666,75 TL x 30 x % 34,5 = 6.900,86 TL, ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma araçlarında çalışanlar ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca belirlenecek alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılanlar işsizlik sigortası primi dahil ödemek isterlerse en az 666,75 TL x 30 x %35,5 = 7.100,89 TL, ay içinde 30 günden az çalışan veya tam gün çalışmayanlardan kalan sürelerinde isteğe bağlı sigortaya prim ödeyenlerden işsizlik sigortası primi dahil ödemek isteyenler en az 666,75 TL x 30 x %35 = 7.000,88 TL. (bölü 30 çarpı gün sayısı), 2925 sayılı Kanuna tabi sigortaların prime esas kazanç ve ödeyecekleri prim tutarı; 666,75 TL x 15 x %32,5 = 3.250,41 TL. olacak.

Yurt içi hizmet borçlanmalarında borçlanılacak günlük tutar; borçlanma yapacakların beyan edeceği günlük kazancın % 32'si. Borçlanılacak her bir gün için tahakkuk ettirilecek borç tutarı en az 666,75 TL x %32= 213,36 TL., yurt dışı borçlanmalarında borçlanılacak günlük tutar ise başvuranlarca belirlenecek günlük kazancın %45'i. Borçlanılacak her bir gün için tahakkuk ettirilecek borç tutarı en az 666,75 TL x %45 =300,04 TL.

Emzirme ödeneği 2024 yılında 857,00 TL., cenaze ödeneği ise 3.385,00 TL olarak belirlenmiştir.

Prim yükleri, kayıt dışına yöneltebiliyor

Yapılan artışlar daha işçinin cebine yansımadan, tezgahlardaki fiyatlara yansımış durumda. İşveren, ürün fiyatlarını belirlerken en önemli maliyet unsuru olarak, işçilik rakamlarını esas almakta. Dolayısıyla yansıtabildiği rakamları etikete yansıtırken, yansıtamadığı kalan tutarlardan kaçınmak için kayıt dışılığı tercih edebiliyor. Nitekim işverenin, işveren payları dışında işçi payları maliyetleri ile de karşı karşıya kaldığı bir gerçek. Kayıt dışılığın neredeyse kültürel bir sorun haline dönüştüğü ülkemizde işveren maliyetlerini ve prim yüklerini arttıran her düzenleme beraberinde kayıt dışı kalemleri de arttırmakta. Maliyetleri düşürmede ilk yol olarak kayıt dışılığa başvurulmakta. Son dönemlerde bize özgü kayıt dışılığa bir de yabancı kayıt dışılığı ekledik. Yabancıları çalışma izni olmadan ya da çalışma iznine uygun olmayan statülerde çalıştırılmasına başlandı. Böylece kayıt dışı ekonomi de büyümüş oldu. Diğer taraftan SGK yabancı çalışanlar ile ilgili kontrolleri arttırıyor. Kendisine bildirilen ücretler ile çalışma izin belgesindeki bilgilerin birbirini teyit edip etmediği incelenecek. Şayet eksik ücret bildirimi belirlenirse, aradaki fark prime esas kazanç kadar işverenden ek tahakkuk istenecek. Ek tahakkuk yapılmaması durumunda ise resen düzenlenmeye gidilecek.

BİR SORU BİR YANIT

Ailecek çiftçilikle uğraşıyoruz. İlk SGK işe girişim 2003 yılında. Daha öncesinde 1996 yılında benim adıma ailem tarafından ürün verilmiş ve tarım tevkifatı yaptırılmış. SGK’da kesintiler bulunuyor. Ancak 1996 yılında 14 yaşımda olduğum için SGK tarafından başlangıcım geri çekilmiyor. Kabul edilirse, EYT’li olur muyum?

Tevkifat tarihinizin 1996 senesi olması nedeniyle EYT yasası kapsamında sayılıp sayılmayacağınız konusu; belirtilen tarihte 18 yaşından küçük olmanız nedeniyle olanaklı görünmemektedir. Nitekim Tarım Bağ-Kur tescili için 18 yaşını doldurmuş olmanız gerekmektedir. Bu nedenle Tarım Bağ-Kur tesciliniz yapılamamaktadır. Dolayısıyla EYT yasası düzenlemesine de tabi olamamaktasınız.