Beklenen zam oranları ve en düşük aylık uygulaması

Aylıklara zam yapmak istediğinizde genel olarak önünüzde üç seçenek bulunur. En basit ve adil oranı tüm aylıkların belli bir oranda arttırılmasıdır. Bir diğeri aylıkların hepsine belli bir miktarda zam yapmaktır. Sonuncusu ise en düşük aylığa zam yapmaktır.

En düşük aylık zammı yoluna, bugüne kadar emekli maaşlarında ve asgari ücrette gidiliyordu. Anlaşılan, memur maaşları da kafileye katılacak. Uygulama milyonları içine alarak büyürken, durup düşünmemiz gereken sorular / sorunlar var.

En düşük aylık yükseldikçe; daha fazla emekli en düşük emekli aylığı alanlar arasına katıldı. Emekli aylıklarına yapılacak kademeli zam da, en düşük emekli aylığının üstünde aylık alan emeklileri olumsuz etkileyecektir.

2023 Nisan ayı itibariyle 8.8 milyon emekli, en düşük emekli aylığı düzenlemesi içinde. En düşük emekli aylığına yapılan her zam, bu sayıyı arttırıyor. Üst dilimlerden prim yatıran ve aylık alan emekliler, en düşük emekli aylığı alanlar arasına katılıyor. Halbuki, her emekli için TÜFE rakamlarının üzerine refah payı da ekleyerek bulunacak oran ile aylıkların artırılması, aylıklar arasındaki dengeyi korumada en doğal yol.

2023 Nisan ayında 7.500 TL’nin üzerinde emekli aylıkları zam alamamıştı. 5.500 TL olan en düşük aylık alanlar ise 7.500 TL’ye çıkarılmıştı. Temmuz ayında emekli aylıklarına kademeli zam yapılacağı kamuoyuna yansıdı. Kademeli zamda; düşük aylıklara yüksek oranda zam yapılırken, yüksek aylıklara düşük oranda zam yapılmakta. Şayet 2023/Temmuz emekli aylığı zamlarında kademeli zam yolu seçilirse, en düşük emekli aylığı alanlar kervanına diğer emekli aylıkları da yaklaşacak. Haliyle, emekliler arasındaki yakınmalar da artacak.

Kademeli emeklilik zammına örnek verirsek:

Diğer taraftan uzun süreler çalışıp daha fazla prim yatıranlar, en düşük yaşlılık aylığı alanlar arasında kaldıkça; bunun yansıması çalışma hayatına da olacaktır. Prim yatırmaktan kaçınanlar artacak, ardından da sosyal güvenlik sistemi zorlanacaktır.

Asgari ücretlilerin sayısı 15 milyona yaklaşıyor.

En düşük aylık uygulamasının bir başka yüzü de çalışanlar için belirlenen asgari ücrettir. Asgari ücret; çalışanın temel gereksinimlerini sağlayabilmesi için belirlenen ücret düzeyidir. Zor ve riskli çalışma koşullarında; pazarlık gücü bulunamayacak çalışan, asgari bir tutar ile ekonomik olarak korunur. Ekonomilerde asgari ücret ile çalışanların genele oranı %5 gibi düşük bir oran ile ifade edilmesi beklenir. Maalesef asgari ücretin genel kabul görmüş bir ücrete dönüştüğünü görüyoruz. Gün geçtikçe asgari ücretli sayısı ve tüm çalışanlara oranı artıyor. Diğer taraftan asgari ücrete yapılan zam, tüm çalışanlara yapılan zammı da etkiliyor.

Öte yandan asgari ücretli sayısı artıkça; nitelikli iş gücü oluşturmakta, teknolojik gelişme sağlamakta, katma değeri yüksek mal üretiminde geri kalmaktan kurtulmak olanaklı olmayacaktır. Dolayısıyla ekonomimiz refah payı üretemeyecektir.

Memurlar bir taraftan zam beklerken diğer taraftan da “en düşük aylığa” zam uygulamasıyla tanışıyorlar.

Asgari ücrete yapılan yüzde 34 zam sonrası gündemi memur zammı ve en düşük memur aylığı oluşturuyor. TÜİK'ten gelen Mayıs enflasyon rakamları ile 5 aylık enflasyon toplamda yüzde 15,26’ya geldi. 3 Temmuz’da gelecek Tüfe rakamı ile 6 aylık enflasyon ortaya çıkacak. Memurların bir gözü, TÜFE rakamları üzerine beklenen refah payı ile gelecek zamda. Diğer gözü en düşük memur maaşının 22 bin TL’ye çıkması ile ilgili gelişmelerde.

Temmuz ayında en düşük aylığın 22.000 TL.‘ye çıkarılması için 5.200 TL civarında seyyanen zam ve %35 zam yapılması durumunda en düşük memur aylığı %75 zam alacak.

Tabloda görüldüğü üzere; örnek olarak seçilen en düşük aylığa yapılacak zam ile en yüksek aylığa yapılacak zam arasında %20 fark ortaya çıkmaktadır.

Türk idare yapısı içinde; hiyerarşi, temel direk olarak karşımıza çıkar. Hiyerarşinin mali yönden karşılığını, ücret ve ek gösterge oluşturur. Gelinen noktada memurlar için en düşük aylık uygulaması beraberinde; yüksek aylıklar ile düşük aylıkları yakınlaşmasını getirecek. Her memurun 3.600 ek göstergede birleştirilmesi de idare içinde daha fazla sorumluluk ve iş yükü alanların daha az sorumluluk alanlarla yakın ücreti almasını doğuracaktır. Ücret skalası ve ek göstergeler, çalışanın aldığı sorumluluk ve iş yüküne göre şekillenmelidir. Aksi halde idare çarkının işleyişi aksayacaktır. Bu nedenle aylık artışlarında ya da iyileştirmelerde, memur aylıkların belli oranlar ile artırılması yerinde olacaktır. İyileştirmelerin tek tek meslek sınıflarından ziyade topyekûn tüm memurları kapsaması ile nihai çözüme ulaşılabilecektir.

BİR SORU BİR YANIT

Benim ilk işe başlangıcım 2002 senesinde. BAĞ-KUR ile SSK günleri eşitlenmesi durumunda yaş koşulu kaldırılacak mı? Sadece 7.200 günüm olursa, emekli olabilir miyim?

Emeklilikte yaşa takılanlar yasası kapsamında olanlar için yaş koşulu kaldırılmıştı. Keza, 08/09/1999 öncesi sigortalı işe girişiniz olsa idi; beklenen BAĞ-KUR günlerinin SSK günleri ile eşitlenmesi yasası kapsamında kalır ve emeklilik koşullarını sağlayabilirdiniz. Ancak Bağ-Kur emekliliği için 7.200 güne düşmesi durumunda da 08.09.1999 sonrası işe başlayanlar için emeklilikte yaş koşulu aranmaya devam edecektir.