Afrika’ya İhracat: Gelecek Afrika’da mı?

Afrika’ya ihracat yapmak isteyen firmaların sayısında son dönemde artış görülüyor. Afrika ile Türkiye arasında fuar ve etkinlik düzenleyen firmaların da sayısı son dönemde giderek artıyor. Afrika, abartıldığı kadar önemli değil ama reklamların da etkisiyle KOBİ’lerimiz bu etkinliklere katılıp sonuçsuz bir döngünün içinde kalıyor.

Afrika’nın Dünya Ticaretindeki Yeri

Afrika kıtasında toplam 55 ülke var. Afrika’nın nüfusu yaklaşık 1,4 milyar. Afrika, dünyanın en kalabalık ikinci kıtası. Bu büyük ve genç nüfus Afrika’nın potansiyelli olarak algılanmasına neden oluyor. Halbuki kıtanın dünya ticaretindeki payı hala oldukça düşük. 2023 yılında Afrika’nın dünya ticaretindeki payı yalnızca %2,6. 2023 yılında dünyanın tüm ithalatı 23,5 trilyon dolar. Afrika bunun 700 milyar dolarlık kısmını, küsüratını yapabiliyor. Dünyanın ithalatının yalnızca yüzde 3’ü Afrika tarafından yapılıyor.

Türkiye’nin Afrika’ya İhracatı

Türkiye, 2023 yılında 255 milyar dolarlık ihracat yaptı. Türkiye’nin dünya ihracatındaki payı yüzde 1,1. Türkiye’nin ihracatında en önemli pazarlar, dünya ticaretinde oluşan eğilimlere benzer şekilde gelişmiş ülke pazarları. Geçmiş dönemlerde yaygın olan Kuzey-Güney Ticareti artık Kuzey-Kuzey Ticareti şekline bürünmüş durumda.

Türkiye’nin toplam ihracatının içinde Afrika ülkelerinin payı ise yalnızca yüzde 8,4. Türkiye, 2023 yılında Afrika’ya 21,3 milyar dolarlık ürün ihraç etti. Afrika’dan ithalatımız ise 11 milyar dolar. Türkiye, bu süreçte 10 milyar dolar ticaret fazlası verdi.

Türkiye’nin 2023 yılında Afrika’daki en önemli ticari partnerleri ise aşağıda.

Mısır’a İhracat ve Mısır’dan İthalat

Türkiye’nin Afrika’daki en büyük ticaret ortağı Mısır. Mısır, 2023 yılında Türkiye’den 3,3 milyar dolar değerinde ürün ithal etti. Bu rakam, Türkiye’nin toplam ihracatının %1,3’ünü oluşturuyor. Mısır, Türkiye’nin Afrika kıtasındaki en büyük ihracat pazarı olmasına rağmen, son beş yıldaki büyüme oranı sadece %3. Mısır ile olan inişli çıkışlı ilişkilerin son dönemde düzelme eğilimine girmesi ile bu ülkenin dış ticaretimizde daha da önem kazanması beklenmektedir.

Libya’ya İhracat ve Libya’dan İthalat

Libya, Türkiye’nin Afrika'daki diğer büyük ticaret ortaklarından biri. 2023 yılında Libya Türkiye'den 3,25 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirdi. Türkiye, Libya ile olan ticaret dengesinde 2,71 milyar dolarlık bir fazlalığa sahip. Bu rakamlar, Libya’nın Türkiye için önemli bir ihracat pazarı olduğunu ve bu ticaretten Türkiye’nin kârlı çıktığını gösteriyor.

Fas’a İhracat ve Fas’tan İthalat

Fas, Türkiye’den 2023 yılında 3 milyar dolarlık ürün ithal etti. Bu rakam, Türkiye'nin toplam ihracatının %1,2'sine karşılık geliyor. Türkiye, Fas ile olan ticaret dengesinde 1,7 milyar dolar ticaret fazlası veriyor. Fas, Türkiye’den yıllık %10'luk ihracat büyüme oranı ile dikkat çeken pazarlardan.

Cezayir’e İhracat ve Cezayir’den İthalat

Türkiye’nin Cezayir ile olan ticareti önemli boyutlarda. Cezayir, 2023 yılında Türkiye'den 2,75 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirdi. Cezayir, Türkiye’nin toplam ihracatının %1,1'lik kısmına sahip. Cezayir ile olan ticarette Türkiye’nin 1,3 milyar dolarlık ticaret fazlası bulunuyor.

Güney Afrika’ya İhracat ve Güney Afrika’dan İthalat

Türkiye, Güney Afrika’dan önemli oranda yılda kabaca 780 milyon dolarlık ithalat yapıyor. Türkiye’nin ihracatı ise 395 milyon dolar. Ticaret dengesinde Türkiye’nin 385 milyon dolar açığı var.

Afrika’ya İhracata İlişkin Değerlendirme

Türkiye’nin Afrika’ya ihracatında Akdeniz çanağı dediğimiz ülkeler öne çıkmaktadır. 21 milyar dolarlık Türkiye’nin Afrika’ya ihracatının yüzde 64’ü Mısır, Libya, Fas, Cezayir ve Tunus'a yapılıyor. Sahra-Altı Afrika’ya yapılan ihracat ise, yüzde 36’lık kısmı oluşturuyor.

Afrika, dünyada en fazla sayıda ekonomik birliğin olduğu bölgelerden birisi. Afrika’da birçok ekonomik birlik olmasına rağmen ülkeler arasındaki ekonomik ilişkiler derinleşmemiş durumda. Ekonomik ve ticari anlaşmalar yolsuzluk, altyapı yetersizliği, iç karışıklar, vb. nedenlerle çok etkili çalışmıyor.

Türkiye, Afrika’da birçok ekonomik ve ticari yapıyla sıkı temas içinde. Afrika Kalkınma Bankasına 2013 yılında yapılan üyelik Türkiye’nin Afrika’daki ihalelerden etkili bir şekilde yararlanmasını sağlıyor. Türkiye aynı zamanda Afrika’da en fazla elçiliği ve ticari temsilciliği olan ülke. Uçuş sayısında da Türk Havayolları, Afrika’ya en çok noktaya uçan havayolu.

Afrika’da 55 ülke bulunuyor. Özellikle iç kesimlerdeki ülkeler ulaşım altyapılarının olmaması nedeniyle uluslararası pazara açılamıyor. Afrika’nın en zengin ülkesi zengin maden yataklarıyla Güney Afrika Cumhuriyeti. Akdeniz kıyısındaki ülkeler de aynı şekilde ekonomik olarak Afrika’nın diğer bölgelerinden daha gelişmiş durumda.

Batı Afrika’da ise Nijerya geniş petrol yataklarına ve devasa bir nüfusa sahip. Senegal ve Kamerun da yine Batı Afrika’da önde gelen merkezler. Fildişi Sahili de bölgede uluslararası entegrasyonu yüksek bir ülke olarak öne çıkıyor.

Doğu Afrika’da İngiltere’nin eski sömürgesi Kenya, etkili bir limana sahip. Afrika’nın doğusu Batısına göre daha fakir. Kenya’nın yanı sıra bölgede potansiyel vaat eden ülkelerin başında Etiyopya geliyor. Cİbuti ise, az nüfusuna rağmen bölgede 5 ülkenin askeri üssünü barındıran yapısıyla dikkat çekiyor.

Afrika’da 55 ülkenin 45’i, bankacılık sistemleri bakımından yapılan 6’lı bazdaki risk değerlendirmelerinde kredi verilmesi bakımından değersiz görülüyor. Ödeme sistemleri açısından Afrika’da dövize erişmek önemli sıkıntılardan birisi. Akreditif açılmak istense bile birçok sorunla karşılaşılıyor. Afrika’ya genelde açık hesap çalışılsa da, GSMH’sının yüzde 2’sinin dolandırıcılıktan geldiği belirtilen kıtada açık hesap çalışmak oldukça riskli.

Afrika: Gelecek Hala Çok Uzakta

2. Dünya Savaşı sonrasında dünya ticaretinin yolları Kuzey-Güney Ticareti yerine Kuzey-Kuzey şeklinde gerçekleşiyor. Dünya ticaretinde ekonomik bloklar ortaya çıkıyor. Türkiye bu bloklar içinde en önemlilerinden birisi olan Avrupa Birliğine Gümrük Birliği ile kıyısından köşesinden bağlı.

Son dönemde Afrika’ya ihracata ilişkin birçok yapı oluşmaya başladı. Afrika’nın birçok ülkesinde görev yapmış ticaret müşavir ve ataşeleri ile yaptığım görüşmelerde Afrika’nın abartıldığı kadar önemli olmadığı, buraya ayrılacak kaynaklarla daha efektif çalışmalar yapılabileceği dile getiriliyor. Bu söylenenleri özellikle Sahra-Altı Afrika istatistikleri farklı boyutlarla destekliyor.

Firmalarımız mikro ihracat perspektifinden bakarak, yapılan yoğun reklamların da etkisiyle hatalı kaynak tahsisleri gerçekleştirebiliyor. Afrika, firmalarımızın ihracat stratejilerinde olmalı ama firmalarımız ticaretin otoyollarından şaşarken patikalara da saplanmamalı.