Karakol ne demek?

PKK saldırıya geçti. Her fırsatta artık silâh kullanıyor. Yollar kesiliyor, arabalar ateşe veriliyor. Jandarma İstihbarat Daire Başkanlığı’nın hazırladığı bir rapor “çözüm” dedikleri çözülmenin enini boyunu ortaya koyuyor.

Biliyorsunuz PKK’nın “asayiş timi” dediği bir grubu, kafalarını bezle sarıyor, kimlik kontrolü yapıyordu. Artık kendilerini gizlemeyeceklermiş. Üniforma giyecekler, rozet takacaklarmış. Kandil’dekiler böyle buyurmuşlar.
Bu bilgileri jandarma bir rapor hâline getirip “yukarı” sunmuş.
“Yukarı” ne yapmıştır? “Havellere üniforma yakışır.” demişlerdir. Bu gidiş onu gösteriyor.
PKK saldırılarında “karakol” ve “kalekol” sözleri sık geçiyor.
Karakol ne demek? Karakola benzeterek daha muhkem binalar için “kalekol” diyorlar.
Eski Türkçe’nin üstadı Prof. Dr. Osman Fikri Sertkaya, amatörce etimolojiyle ilgilenen İsmet Zeki Eyüpoğlu ile Sevan Nişanyan’ı tenkit ederken bir örnek verir:
“TRT 80’li yıllarda bir polis komiserinin çalıştığı karakolu pembeye boyattığını ve komiserin ‘Bundan sonra vatandaş karakolda dayak yemeyecek. Biz bu yüzden ‘Karakol’u ‘Pembekol’ yaptık’ beyanını haber-röportaj olarak yayımlamıştı. İnsancıl komiser bu sözleri ile karakol kelimesindeki kara’yı renk olarak “kara, siyah” şeklinde anladığını belirtmişti.
İsmet Z. Eyüpoğlu, maalesef diyeceğim, yaygın kullanılan sözlüğünde “Karakol” maddesini şöyle açıklamıştır:
“KARAKOL, tr. karağol (gece bekçisi, sınır gözcüsü)dan karakol...
Gol-vul ekleri çi, cı, çü, cü gibi eklerin yerini tutar. Yasağol-yasavul (yasacı, yasakçı, bekçi, gözcü).
Kara (yer, sınır), ğol-vol (cü, ci) - karağöl-karavul (bekçi, gözcü, koruyucu, kollayıcı).
Kara sözcüğünde yer, toprak ile fars. siyah anlamı saklı, kara (yağız, yavuz), kara (toprak, yer).
Karağol-karavul-karakol gelişmesinde ğol/vul/kol ekleri gol/kol biçiminde de görülür, böylece karavul’dan değil de karagol’dan karakol’a geçilir. karavul ayrı bir ağız özelliği gösterir...”
Prof. Dr. O. F. Sertkaya, İ. Z. Eyüpoğlu’nun yanlışlarını ortaya serer ve “karakol”un ne anlama geldiğini açıklar:
“Acaba karakol kelimesinin kara bölümü “toprak, su olmayan yer” veya “kara, siyah” anlamında isim cinsinden bir kelime mi idi? Yoksa gerçeği başka açıklamalarda mı aramak gerekiyordu.
Dilcilere göre karakol kelimesinin kara bölümü isim değil fiil gövdesidir ve Türkçedeki “bakmak” fiilinin Moğolca karşılığı olan karamak [to look at] fiilidir.
Moğolca fiilden isim yapan -gul eki geldiği fiilden meslek ismi yapar. Kara-gul ismi de Moğolcada “bakan, gözleyen, gözetleyen (kişi)=gözcü, bekçi [watchmann, guard] “anlamlarına gelir. Buradan da “devriye, ileri posta, öncü” anlamları doğmuştur. Kara-gul kelimesi Moğolcadan Türkçenin çeşitli lehçe ve şivelerine karagul, karavul, karaul, karagol gibi şekillerde geçmiştir. Türkçe kol kelimesinin “bulaşma (contamination)” dil olayı ile Moğolca -gul ~ -gol ekinin yerini alması ile de Türkçede kullandığımız karakol şekli ortaya çıkmıştır.” (A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 19, 1, 2012).
Türkistan ülkelerine gidip gelenler “karamak” fiilini çok sık duymuşlardır; “bakmak” anlamına kullanılır. Bu durumda “kalekol” da kaleci oluyor!

Yazarın Diğer Yazıları