Üzerinde söz edilmesi gereken 5 önemli eser (3)

Üzerinde duracağımız dördüncü kitap da yine Ayşegül Çakan''ın günümüz Türkçesiyle aktardığı Servet-i Fünun döneminin en meşhur yazarlarından sayılan Mehmet Rauf''un en güçlü yönü olan ruh çözümlemeleri ve derin gözlem gücünü sergilediği Genç Kız Kalbi adlı romanıdır.

Ayşegül Çakan''ın sunuşta işaret ettiği gibi "Servet-i Fünun edebiyatının önemli romancılarından olan Mehmet Rauf, eserlerinde insanın iç dünyasını ele almış, aşk temasını eksen aldığı yapıtlarında kadın erkek ilişkilerini, cinsler arasındaki duygu farklılıklarını ayrıntılı bir şekilde anlatmıştır.

Mehmet Rauf''un 1912''de yayımlanan ´´Genç Kız Kalbi´´ tıpkı ´´Eylül´´ gibi kişilerinin psikolojik tahlilleri üzerine durduğu romanlarından birisidir. İzmir''de modern ve eğitimli bir aileden gelen fakat yaşadığı yerde aradığı mutluluğu bulamayan 19 yaşındaki Pervin''in İstanbul''daki akrabalarını ziyarete gittiğinde tuttuğu günlüklerinden oluşan romanda kültürel farklılıklar, kadın hakları ve Batılılaşma gibi konuların işlendiği görülür. Yayımlandığı dönemde büyük ilgi gören, Avrupai bir yaşam özentisi içindeki bir genç kızın aşk yaşamını anlatan, oldukça sürükleyici bir eser olan ve IV. Basımı 2021''de yapılan Genç Kız Kalbi, bugün de ilgiyle okunan romanlar arasındadır.

Üzerinde durmak istediğim beşinci kitap ise Kadriye Akıncı tarafından Kültür Ajans yayınları arasında 2021''de yayımlanan Hayrettin İvgin''in Manas Romanında Kırgız Folkloru adlı kitabıdır.

Türkiye''de "Manas Destanı" üzerine çalışan ilk bilim adamlarının başında Başkurt asıllı Türkolog Abdülkadir İnan gelir. Manas''la ilgili ilk makalesi "Kırgız Dil Yadigârlarından Manas Destanı" başlığı ile 1936''da Yurt Bilgisi dergisinin 31-32. sayısında yer almıştır. Abdülkadir İnan''ın Manas Destanı adıyla basılan kitabı 1972''de İstanbul''da yayımlanmıştır. Manas konusunda ilk çalışmaların tümünde bu kitap esas alınmıştır.

Hayrettin İvgin''in Manas Destanı''na ilgisinin temelinde, Kültür Bakanlığı MİFAD Başkan Yardımcısı iken Folklor Araştırmaları Kurumu adlı bilim derneğinin bünyesinde 1981 yılında kurulan Manas Araştırmaları Merkezinin başkanı olması yatmaktadır. 1987 yılındaki Çin seyahatinde Urumçi''de ünlü Manasçı Yusuf Mamay''ı dinleyince destan araştırmalarını yoğunlaştırdığı ve Manas üzerine dört makale yayımlayıp kitap çalışmalarına başladığı görülür. Bu makaleler:

* Manas Destanı Üzerine Türkiye''de ve Çin Halk Cumhuriyeti''nde Yapılan Çalışmalar. Türk Kültürü Dergisi, Ank. 1987, S. 25, s.295

* Uygur Özerk Bölgesi ile Manas Destanı ve Divân-ı Lügati''t Türk, Size Dergisi, Yıl: 8, S. 161, Mart 1987, İst. s.9-10

* Türkiye''de Manas''la İlgili Yapılan Çalışmalar. İçel Kültürü, Mersin, 1990, S. 53-57

* Manas Destanı 1000 yaşında, Anayurttan Atayurda Türk Dünyası, 1000. Özel Sayısı, Hagem Türksoy, Ank., Ağustos 1995, S.9, s.81-88

Bu makalelerden sonra destan romanlaştırılmış ve Altay Dağlarının Kaplanı Manas (Mitolojik Roman) yazılarak 2005 yılında Yurt Yayıncılık tarafından yayımlanmıştır.

Hayrettin İvgin, Kültür Bakanlığı Millî Folklor Araştırma Dairesi başkanlığı gibi üst düzey görevlerde hizmet verip emekli olduktan sonra Ankara''da Kültür Ajans''ı kurarak ajans bünyesinde çıkardığı Uluslararası Sosyal Bilimler dergilerinden Kültür Evreni ve Bilimsel Eksen dergileriyle dikkatleri üzerine çekmiş, 1989''da İhsan Hınçer Türk Folkloruna Hizmet Ödülü, 1998''de Geleneksel Türk Tiyatrosuna Hizmet Ödülü, 2007''de Azerbaycan''da Türk Dünyasına Hizmet Uluslararası Ödülü, 2009''da Rusya''da Puşkin Altın Madalya ve Edebiyat Ödülü, aynı yıl Kosova''da Uluslararası Süleyman Brina Balkanlar Türk Kültürüne Hizmet Ödülü, 2010''da Türk Dünyası Edebiyatına Hizmet Ödülü, 2018''de Manas''ın Mirasçıları: Türk Dünyası Kültürüne Hizmet Ödülü gibi önemli ödüllerin sahibidir. İvgin''in, Halk bilimine yaptığı hizmetleri göz önünde bulundurularak 2003''te Azerbaycan "VEKTÖR" Beynelhalk İlim Merkezi tarafından fahri doktora unvanı verilmiş, aynı kurum 2006''da da fahri profesörlük unvanı vererek kendisini onurlandırmıştır. 2019''da da Kırgızistan Issık Göl Enstitüsü tarafından fahri profesörlük unvanı verilmiştir.

Hayrettin İvgin''in Azerbaycan, Özbek ve Kırgız Türkçesi ile de yayımlanan Manas Romanında Kırgız Folkloru adlı Kadriye Akıncı''nın kitabı dikkat çekicidir.

Manas konusunda Manas''ın 1000. Yılında sunduğum "Manas Destanı''nda Geçen Halk Kültürü Değerlerinin Anadolu''daki İzleri" (Uluslararası Halk Kültürü ve Manas Yılı Sempozyumu, l5-l7 Nisan l994, İznik) bildirim nedeniyle konuyu yakından bildiğim için Kadriye Akıncı''nın Manas Destanı Kırgızların bütün mitolojisini, masallarını, her türlü geleneklerini kahraman Manas ve Alpleri çevresine toplamış bir nevi Kırgız ansiklopedisi olduğunu vurgulayışı, Kırgızların hayat tarzlarının, giyim kuşamlarının, gelenek ve göreneklerinin, doğum ve evlenme ritüellerinin, bayram ritüellerinin, ad, soyad ve lakaplarla ilgili görüşlerinin, ahlaki ve dinî görüşlerinin, halk hekimliği, rüya, toy, töre motiflerinin, coğrafyalarının, diğer uluslarla olan ilişkilerinin hep bu destanda ifadesini bulduğunu bir nevi kaydedişi iyi bir çalışma ürünü olduğunu göstermektedir. Kısacası, Kırgız toplumu, hayatı, kültürü vb. konular romanda ifadesini bulmuştur. Genç araştırmacı Kadriye Akıncı''yı kutlarım. (BİTTİ)