Âşıklar halk sanatçıları olup bulundukları toplumların sözcüleridir. Toplum sözcüleri olan bu sanatçıların da yetiştikleri okullar vardır ama bu okullar, belli bir disiplin içinde, sınıfı, sırası, tahtası, olan, belli bir süresi ve öğretmeni bulunan kurumlar değildir. Bu okullar gönül okullarıdır. Buralarda âşıklar ya usta bir âşığın yardımıyla yetişirler, ya da rüyalarında bade içerek belli yetenekler kazanırlar. Usta çırak geleneği içinde yetişenlere ''meydan âşığı'', bâdeli olanlara da ''Hak Âşığı'' adı verilmektedir.
Türk Halk Edebiyatı içerisinde önemli bir yeri olan âşıklık geleneğinin çağımızda en önemli temsilcilerinden biri olan Hüseyin Çırakman, söylediği akıcı deyişleriyle hayattayken belli bir üne kavuşan son bir kaç temsilciden biri olarak halk şiiri tarihine geçmiştir.
1930''da Çorum''un Sungurlu İlçesinin Körkü Köyü''nde doğan, Hititlerin yurdunda yetişen ve yaşamını 28 Şubat 2013''te yitiren Hüseyin Çırakman aynı zamanda, Bektaşi inancını özüyle kavrayıp yaşamış bir inanç önderidir.
Köyde okul olmadığı için okula gidemeyen Hüseyin Çırakman, köylüsü Nesimi Cafer''den saz çalmayı öğrenip babasının okuduğu deyişleri ezberlemiş, babasının tarzında okumaya başlamış, 14-15 yaşlarında da Âşık Cevher''den aldığı derslerle sazda ve sözde kendinden söz ettirir hale gelmiştir.
Âşıklık geleneği kolay gibi görünse de icrası zordur.
Âşıklık geleneklerinin ilki saz, halk müziğimizin kök hücresi, âşıklık geleneğinin kültürel hafızası, kültürümüzün parmak izi olup, özgün motifiyle en önemli kültürel değerlerimiz arasındadır. Zaman içinde kopuzun yerini alan saz da her ustanın elinde biçimsel değişikliklere uğrayarak cura, şeştar, çöğür, bozuk, dutar, bağlama gibi çeşitli adlarla anılmıştır. Âşık Veysel''in: "Sen bir ceylan olsan ben de bir avcı / Avlasam çöllerde saz ile seni" diyerek kişilik verdiği saza Hüseyin Çırakman da:
Çırakman sazını halka çalana
Fakiri aldatıp hakkın alana
Halkı sömürerek zengin olana
Görevimdir, çatıyorum bakan bey
deyişleriyle, âşıkların her devirde halktan, haktan, hukuktan, doğrudan yana olduklarını vurgulamıştır.
Anadolu''nun her yanında yaygın olarak çalınan bağlama, yörelerin folklorik özelliklerine bağlı kalınarak ''yöre tavrı'' içinde sürdürülür. Bu nedenle âşıklarda üslup tavır ve süslemeler, yöreden yöreye farklılıklar gösterir. Bu farklılıklar ağız farklılıklarının yanı sıra gelenek, görenek, inanç, yaşam tarzı ile de ilintili olup Antep, Adıyaman yöresinde Barak, Güney Anadolu''da Bozlak vb.. tarzların oluşmasına neden olmuştur. Saz, Alevi-Bektaşi kültüründe önemli bir ritüel olan samahın uygulama aracıdır. Bu özelliğiyle saz, eğlence unsuru ve sohbet aleti olmaktan öte, inanç motifi olarak kullanılmış, âşıklık geleneği içinde zakirlerce cemlerde sözle verilecek mesajların daha etkileyici oluşunun aracı olmuştur. Zaten Çırakman gibi İç Anadolu âşıklarında sazın yanı sıra, öğüt ağırlıklı etkileyici söz baskın unsur olarak görülür. Bu açıdan bakıldığında saz, halk filozofları yetiştiren bir okul görevi üstlenmiştir.
Mahlâs, bir nevi şairin imzasıdır. Hüseyin Çırakman soyadını mahlas olarak kullanan âşıklardandır.
Âşık, toplumu yakından ilgilendiren sosyal hayatla ilgili olayları şiirlerinde tarihî birer belge gibi kalmasını istemiş ve genellikle ilk ya da son dörtlükte tarih belirtmiştir. Bu tarihlerle âşığın hayatta olduğu yıllar belirlenebilmekte, tanık olduğu tarihî ve sosyal olaylar aydınlanmaktadır.
Âşık Edebiyatında geleneklerin en önemlilerinden biri de usta-çırak geleneğidir. Âşıklar, ustalarından öğrendiklerini, bir anlamda usta mallarını çırakları aracılığı ile geleceğe taşımışlardır.
Âşıkların doğaçtan, karşılıklı olarak, belli bir kural çerçevesinde söyleşmelerine yaygın olarak atışma denmekle beraber âşık karşılaşmaları, deyişme, karşıberi, kovalama adları da verilmektedir.
Hüseyin Çırakman''ın, Halkı için düşünen, üreten, soran, sorgulayan tavrı âşıkların önünü aydınlatmış,
Olup bitenleri kendi gözüyle
Görür idi Anadolu''m uyansa
Haksıza dur deyip haklıya değer
Verir idi Anadolu''m uyansa
gibi deyişleriyle haksızlıklar karşısında duygularını dile dökmüştür.
1964''te bir derginin düzenlediği şiir yarışmasında 40 âşık arasından Hüseyin Çırakman son dörtlüğü:
Çırakman vecize söz bırakanlar
Dilimize Türkçe öz bırakanlar
Gerçeğe götüren iz bırakanlar
Biri Hacı Bektaş biri Atatürk
biçimindeki deyişini seslendirdikten sonra okuduğu son dörtlüğü:
Hisse alın Çırakman''ın sözünden
Zerre kaçmaz ariflerin gözünden
Kemal Atatürk''ün aydın izinden
Bugün Bize Hoş Geldiniz Erenler
biçimindeki deyişi ile birinci seçilen Çırakman, ayakta alkışlanmış o günden sonra tüm âşık toplantılarında âşıklar topluca Hüseyin Çırakman''ın bu deyişini okur olmuşlardır. Âşık Edebiyatında Türkülerin babası olarak bilinen:
Dert ile ölürüm ot ile bitsem
Dostun ocağında yanarak tütsem
Rüzgârla insanlık iline gitsem
Deseler Çırakman insan içinde
gibi özgün deyişlerin ustası olup 28 Şubat 2013''te Hakk''a yürüyen Çırakman''ın, ruhu şad olsun.
