Bugün tanıtacağım kitap "Pancurları Cemile Kokulu Ada". Kitapta Metin Turan''ın Kıbrıs Türk Kültürü ve Edebiyatı üzerine dokuz yazısı yer almaktadır. Ön sözde; "Adadaki Türk toplumu, edebi alanda ciddi bir birikimi olmasına karşın İngiliz sömürge yönetimi nedeniyle beklenen çabayı gösterememiş" diyerek 1900''lü yılların başına kadarki duruma vurgu yapmış, İngiliz yönetimine karşı Türk toplumunda direnme hareketinde Namık Kemal''in önemine işaret etmiştir. Kitaptaki dokuz yazının beş tanesi 1998-2020 yılları arasında yapılan bazı sempozyumlarda bildiri olarak sunulmuş, dört tanesi ise daha önce yayımlanmamıştır.
Kıbrıs Türk Romanında 1974 Çıkarma Harekâtı...
Metin Turan, kitabında şiir, roman ve genel kültür konularından oluşan yazılarını konularına göre bir araya getirmemiş ilk yazısını Kıbrıs Türk Romanında 1974 Çıkarma Harekâtı başlıklı yazısına ayırmıştır. Yazısında Kıbrıs romancılığı üzerine öncelikle 1974 çıkarma harekâtını işleyen Muzaffer Gökmen, Özker Yaşın ve İsmail Bozkurt''u işaret ederek bunların yanı sıra Bekir Kara''yı ana eksende Kıbrıs olaylarını yapıtlarına taşıyanlardan olarak gösterip ''Kıbrıs''ta Aşk ve Savaş'' adlı kitabıyla dikkatleri üzerine çeken Ahmet Gazioğlu''nu, ''Üç Pencere Kıbrıs'' romanıyla Osman Güvenir''i anıp 1930-1974 sürecini romanlarına taşıyarak bir devrin tanık ve yansıtıcıları olan Özden Selenge, Mehmet Yaşın, Neşe Yaşın, Oğuz Yorgancıoğlu, Sultan Okumuşoğlu, Bener Hakkı Hakeri, Sabahattin İsmail ve Derviş Zaim gibi Kıbrıs Türk mücadelesini romanlarında konu edinen Kıbrıslı sanatçıları dile getirmiştir. Kıbrıs olayları ile ilgili kısa bir çerçeve çizip romanları ve çıkarma harekatını özgün bir dille sergilemiştir.
Çağdaş Kıbrıs Türk Romanında Tarih ve Kimlik Sorunu...
Metin Turan kitaptaki ikinci makalesinde; siyasi ve toplumsal dalgalanmaların en şiddetlisine 1940-1974 yılları arasında tanık olan Kıbrıslı yazarlar, romanın küçümsenmeyecek önemini görüp 1974 harekâtı ve sonrasının izlerini romanlarında işlemişlerdir. 1877-78''de tırmanmaya başlayan adadaki gerilim 1914''te başlayan I. Dünya Savaşı ile iyice artmış ve adayı egemenliği altına alan İngiltere, 1915''te müttefik devletlere Yunanistan''ı kendi yanına çekmek için kullanmıştır. Rumların ENOSİS konusundaki çabaları Kıbrıslı Rum ve Türkleri düşman haline getirmiş, Ada''da direnme ve örgütlenme hareketleri I. Dünya Savaşı''nın hemen ardından başlamıştır. 1960''lı yıllara kadar çeşitli eserlerle taşınan Kıbrıs Türk Romanı 1963''ten sonra yeni bir içerik kazanmış, Kıbrıs Türkünün varlık mücadelesi Özker Yaşın''ın bu süreci anlatan ''Mücahitler ile Girne''den Yol Bağladık''(1975) ve Ahmet Gazioğlu''nun ''Kıbrıs''ta Aşk ve Savaş'' adlı kitabında yer aldığını işaret etmektedir.
İlk makalede belirtilen bu türde roman yazanları saydıktan sonra Kıbrıs romancılığının bel kemiği diyebileceğimiz Kıbrıslı mücahit yazar İsmail Bozkurt''un ''Kızılcıklar Oldu mu'' adlı romanının Bulgarca, Ukraynaca, Farsça, Özbekçe ve Makedonca''ya; ''Mangal'' adlı romanının da Romenceye çevrilmiş olmasının Kıbrıs romancılığının büyük bir kazanımı olduğunu vurgulamaktadır.
Metin Turan''ın bu yazısındaki "Kıbrıs Türk romanı, özellikle 1950''lerden sonra yaşanan siyasal çalkantıların içerisinden çıkmış, burjuva kültürel/ekonomik ilişkilerin yoğunlaşmadığı, idealist bir dünya görüşünün egemen olduğu ortamda boy vermiştir." Yargısı yerinde bir saptamadır.
Çağdaş Kıbrıs Türk Şiirinde Eğilimler/Yönelimler...
Metin Turan''ın giriş bölümünde "Çağdaş Kıbrıs Türk Şiiri, tarihsel olarak Kıbrıs adasının kültürel birikiminden beslendiği gibi, Türkiye''de yazılan şiirlerin de takipçisi olmak bakımından ayrı bir önem taşımaktadır'' dediği Kıbrıs Türk şiirini üç bölümde irdelemiştir. I. bölümde Adadaki Türk hakimiyeti 1571''de gerçekleştiği halde Kıbrıs''ta Türkçe şiir örneklerinin 18. Yüzyıl başında görülüş nedenlerini açıklamış, II. bölümde, bir edebiyat geleneğinin oluşabilmesinin kültürel birikim kadar, edebiyat insanlarının düşünsel derinliği ile orantısı üzerine durmuştur. III. bölümde de; ilk dönem çağdaş Türk şiirine değinip bu dönemde Nazif Süleyman Ebeoğlu, Urkiye Mine Balman ve Engin Gönül gibi şairleri romantik hececi şiirin sürdürücüleri olarak işaret etmiş, bu dönemde öne çıkan Osman Türkay, Nevzat Yalçın ve özgün arayışlar içinde olan Özker Yaşın''ın yanı sıra genç kuşaktan Fatma Akilhoca ile Faize Özdemirciler''i kendi şiirsel sesini bulan Kıbrıs''ın en başarılı şairleri arasında göstermiştir. Metin Turan kitapta ''TMT Yıllarından Onurlu Sesler Sancak Radyoları'', ''Kabına Sığmamış Aykırı Bir Kişilik: Dr. Hafız Cemal Lokmanhekim'', ''Kıbrıs''ın Kültürel Hafızası Harid Fedaî'', ''Bir Sessizlik Bozma Eylemcisi M. Kansu'', ''Kıbrıs Türk Şiiri ve Fikret Demirağ'', ''İtirazlar Sarmalında Faize Özdemirciler Şiiri Üzerine Bir Deneme'' adlı Kıbrıs Türk Kültür ve Edebiyatını yansıtan önemli makalelere yer vermiştir.
