Geleneksel kültürümüzde Hıdırellez'in önemi büyük

Değerli okurlarım, Bundan sonra YENİÇAĞ gazetesi sayfalarında yer alacak, KÜLTÜREL DERİNLİK adlı köşemde halk bilimi ağırlıklı kültürel yazılarımla birlikte olacağız.

Yeri gelecek Nevruz, Hıdırellez, Ahilik gibi gelenek ve göreneklerimize ilişkin yazılarımla, yeri gelecek, Davut Sulari, Hüseyin Çırakman, Âşık Veysel gibi âşıklarımızın sanatlarıyla, yeri gelecek Cahit Külebi, Fazıl Hüsnü Dağlarca gibi çağdaş şairlerimizle ilgili yazılarımla, yeri gelecek Geleneksel Kültürümüzde Kına, Geleneksel Kültürümüzde Saz, Geleneksel Kültürümüzde Kahve gibi kültürel yazılarımla birlikte olacağız. Dostlara selam olsun.

Gelenekler toplumların yaşam biçimini yansıtıp kişilerin birlik ve beraberliklerini güçlendirmesini sağlar. Her ulus kültürel kimliğine, geleneklerine sahip çıkmakla kavuşur. Gelenekler açısından en zengin toplumlardan biri Türk toplumudur. Bu geleneklerin en önemlilerinden biri de Hıdırellez gelenekleridir. Hızır inancının yaygın olduğu ülkemizde Hızır''ın özellikleri şu şekilde belirlenebilir:

* Hızır, zor durumda kalanların yardımına koşarak dileklerini yerine getirir.

''Hızır gibi yetişti'', ''Kul sıkışmayınca Hızır yetişmez'' sözleri Hızır''ın zorda kalan iyi niyetli kişiye yardıma yetişmesi sonucu oluşmuş deyimlerdendir.

* Uğradığı yerlere bolluk, bereket, zenginlik sunar.

Türk halk inançlarından en yaygın olanı Hızır''ın bolluk ve bereket kaynağı olarak yorumlanmasıdır. ''Hızır eli değmiş'', ''Hızır uğramış'' gibi deyimler bu düşüncenin ürünüdür.

* Kalbi temiz, iyiliksever insanlara daima yardım eder.

Hızır, dolaştığı yerlerde karşılaştığı kimseleri çeşitli kılıklara girerek dener ve iyilik sahiplerini ödüllendirir. Kötü niyetlileri de cezalandırır.

Halk, 5 Mayıs''ı 6 Mayıs''a bağlayan gece Hızır''la İlyas''ın senede bir gün bir araya gelip hasret giderdiklerine ve özellikle bir pınar başında buluştuklarına inandığından yaygın olarak Hıdırellez, 6 Mayıs günü kutlanır.

* Hıdırellez inancı Türklerde bahar bayramı geleneği ile doğrudan ilgilidir.

Türk inanç sisteminin önemli kültlerinden biri kutsal sayılan ateş kültüdür. Bu nedenle Türk toplumlarında ateşe tükürmek, ateşi su ile söndürmek, ateşle oynamak, ocağa ayakkabı ile basmak uğursuzluk sayılır. Ateşin kötülükleri, hastalıkları yok ettiğine inanıldığından Nevruzda olduğu gibi Hıdırellez törenlerinde de ateş üstünden atlama geleneği yaygındır. Fakat ateş kültü Nevruzla, su kültü Hıdırellezle ilgili olduğundan her uygulama yerinde yapılmalı ve Hıdırellezde değil, Nevruzda ateş üzerinden atlanmalıdır.

Eski Türk inançlarında su, insanlığın hayat kaynağı ve yaşama gücü olduğu için kutsaldır. Hıdırellezde pınar suyunun içilmesi, el yüz yıkanması, temiz de olsa kapların Hıdırellez günü tekrar yıkanması su kültüründen kaynaklanan geleneklerdendir.

Aşıkların dilinde de en çok sözü edilen çiçek Hz. Peygamberin çiçeği olarak da bilinen güldür. Şiirlerde âşıklar öbür çiçekleri övseler de güle daha özel bir önem vermişlerdir.

Hz. Ali''nin ölümünden önce Selman''dan istediği bir gül demetini kokladığının bilinmesi, Mevlâna türbesinin bulunduğu yerin daha önce bir gül bahçesi oluşu, Fatih Sultan Mehmet''in portresinde elinde bir gül bulunması gibi nedenlerle gül halk arasında daha çok sevilmiştir. Kur''an-ı Kerim'' in baş ve son sayfalarına nakış olarak işlenmesi de geleneklerimiz arasına girmiştir.

Hıdırellezle ilgili inanç ve uygulamalar

Hıdırellez kutlamaları daima yeşillik, ağaçlık alanlarda, su kenarlarında, bir türbe ya da yatır yanında yapılmaktadır.

1- Hıdırellezde baharın taze bitkileri, taze kuzu eti ya da kuzu ciğeri yenildiğinde sağlık ve şifa bulunacağına inanılır.

2- Hıdırellez günü kırlardan çiçek ya da ot toplayıp kaynatarak suyu içilirse bütün hastalıklara iyi geleceğine inanılır.

3- Vücutlarının sağlıklı, sıhhatli ve dinç olmasını isteyenler 5 Mayıs gecesi gül ağacına eğer kendi eşyalarından birini bağlarsa sıhhatli olacaklarına inanılır.

4- Hıdırellez sabahı hasta olanlar kaynak suyu içerlerse şifa bulacaklarına inanılır.

5- Hasta olanlar Hıdırellez sabahı çimenlerin üzerinde yuvarlanırlarsa hastalıkları çayırların alacağına inanılır.

6- Hıdırellez günü salıncakta sallanılırsa hastalık ve günahlardan arınılacağına inanılır.

7- Hıdırellez sabahı ağaçların üzerindeki çiğ taneleri ile yüz yıkanırsa şifa bulunacağına inanılır.

8- Evlenmek isteyen kız, 5 Mayıs günü çok tuzlu yemek yapıp hiç su içmeden yatarsa, gece rüyasında gördüğü ve hatta kendisine su verdiğini gördüğü delikanlının kısmeti olacağına inanılır.

9- Evlenmek isteyen kız, Hıdırellez günü köprüden geçerek suya dokuz tane taş atar ve dilek dilerse bahtının açılacağına inanılır.

10- Hıdırellez günü bir bakraç suya dileği olanlar boncuk, düğme, çatal iğne, madeni para, firkete, toka vb. atar, kısmet diyerek su avuçlanırsa elde kimin eşyası kalmışsa onların dileklerinin yerine geleceğine inanılır.

11- Genç kızlar Hıdırellez gecesi bir araya gelip her biri dilek dileyerek yüzük, küpe, toka gibi bir eşyasını tomurcuk çiçeğe bağlar, çiçekler su dolu bir kaba konur, ağzı kapatılarak Hıdırellez günü açılır. Mâniler söyleyerek bir bir çekilir. Kimin çiçeği açmışsa onun dileğinin yerine geleceğine inanılır.

12- 5 Mayıs''ı 6 Mayıs''a bağlayan gece eve Hızır uğrar da bereket artar inancıyla yağ kaplarının kapağı, ekmek sepetlerinin üzeri, buğday, nişasta, mercimek, mısır vb. tahılların üzeri açık bırakılır. Kilitli yerler açık tutulur.

13- Yedi adet arpa tanesine üç İhlâs, bir Fatiha suresi okunarak bir bez parçasına bağlanır. Kuşburnu ağacının dibine gömülür. Arpa yeşerirse o yıl bolluk ve bereket olacağına inanılır.

14- 5 Mayıs gecesi bir parça toprak pencere önüne bırakılır, 6 Mayıs sabahı pencere önünden alınarak daha değiştirilmemek üzere evin bir başka yerine bırakılırsa o evde bolluk ve bereketin hiç eksilmeyeceğine inanılır.

15- Karınca yuvasından 5 Mayıs günü alınan toprak o gece dışarıda bırakılıp 6 Mayıs günü evin içinde bir yere konup bir yıl saklanırsa o evde bolluk ve bereketin olacağına inanılır.

16- 5 Mayıs''ı 6 Mayıs''a bağlayan gece ev, araba vb. şeyler isteyen kişiler sahip olmak istediği eşyanın resmini bir gül fidanının dibine çizerlerse istediklerine kavuşacaklarına inanılır.

17- Çocuk sahibi olmak isteyen kadınlar aynı gece gül fidanının dibine beşik resmi yaparlarsa çocuk sahibi olacaklarına inanılır..

18- Akarsuya dilekler bir kâğıda yazılarak bırakılırsa bu dileklerin yerine geleceğine inanılır.

19- Hıdırellez günü evler kapıya doğru değil de kapıdan içeri doğru süpürülürse bolluk ve bereketin eve dolacağına inanılır. Bereketin gideceği düşüncesiyle dışarı doğru süpürge yapılmaz.

20- Hıdırellez sabahı yayık yayılırsa o yıl süt ve yoğurdun bol olacağına inanılır.