El vurup yâremi incitme tabip
Gönül Gözüyle Gören
Zileli Âşık Sadık Doğanay
Türküleri dilden dile söylenmekle birlikte hakkında fazla bir şey bilinmeyen Âşık Sadık Doğanay''ı, ismen az kişi bilir. Ama, "Yandı ha yandı" derseniz hemen "Bir güzelin hasretinden ahından / Tutuştu her yanım yandı ha yandı", diye, ya da "El vurup yâremi incitme tabip" derseniz, hemen "Vay dünya dünya" kavuştak bölümünü seslendiriverirler. Bu da türkünün şansı, âşığın şanssızlığıdır. Âşık Veysel gibi görme özürlü olan Sadık Doğanay, Veysel''in yakaladığı şansı yakalayabilse idi türkülerinden önce adı ön plana çıkar, kim bilir TRT repertuarında nice türküleri yer alırdı.
Sadık Doğanay''ın, bir çok türküsü TRT repertuarına girmiştir. Radyo ve televizyonlarda sık sık çeşitli icracılar tarafından seslendirilmektedir. Necdet Kurt''un Sadık Doğanay hakkında hazırladığı kitapta yer alan ve Necdet Kurt tarafından notaya alınan bazı türküler de mutlaka TRT repertuarında yerini almalıdır.
Necdet Kurt''un Doğanay hakkında hazırladığı Kitabın bizce önemli yanı, Zile halk kültürüne kazandırdıklarının ötesinde, Türk halk edebiyatına katkılarıdır. Bu önemli katkı kitabın 18-20. sayfalarında "Âşıklıkta Zileli Kemterî Kolu" başlığı altında dile getirilmiştir.
Âşık kolları üzerine edebiyatımızda ilk kez Eflatun Cem Güney tarafından başlatılan, daha sonra Doğan Kaya, Erman Artun, Saim Sakaoğlu''nun çeşitli yazılarında ele aldığı ve ilk baskısını 1998''de yaptığımız ve bugün 12. baskıya ulaşan Başlangıcından Günümüze Türk Halk Şiiri adlı kitabımızda "Âşık Kolları" adıyla geniş biçimde yer verip tasnif ettiğimiz âşık kollarından, Emrah Kolu, Ruhsatî Kolu, Dertli Kolu, Sümmanî Kolu, Derviş Muhammed Kolu, Huzurî Kolu, Şenlik Kolu, Zileli Talibî Kolu gibi Âşık Kollarına Zileli Kemterî Kolu''nu ekleyerek büyük bir katkı koymuştur.
Bu konuda verdiği: "Zileli Âşık Kemteri kolu da yukarıda belirttiğimiz "Zakirlik" geleneğinden gelen önemli âşık kollarından biridir. Bu kolun üstazı Kemteri''ye aynı zamanda babası olan Seyit Süleyman ustalık etmiştir.
Çırakları ise: Toramanlı Can Hatayi. Çırağı; Sefil edna. Çırakları; Remzani, Sadık Doğanay.
Onların çırakları; Hakiroğlu (Cemal Demirelli), Âşık İkrari (Memiş Ay), Bahri Doğanay. Haydar Tezel. Hakiroğlu''nun çırağı; Mustafa Sancar."
biçimindeki bilgi ve tasnif âşık kolları üzerinde çalışacakların ufkunu açacaktır.
Kitabı önemli kılan bir husus da bir şiirinde ilk dörtlüğü:
Dünya âlemine âhil etmeden
Bu âşıklık bana bir pirden geldi
Daha yaşım kemaline ermeden
Bu aşkın badesi Kemter''den geldi
biçiminde ustası ve dedesini dillendirmasiyle, 1983''te rahmetli İbrahim Aslanoğlu ile Sivaslı Kemter-Zileli Kemterî konusunda karşılıklı, benim; Kemterî''nin Memleketi, Halay Dergisi, s.35, Kasım 1983, Kemterî''nin Bilinmyen Şiirleri, Halay Dergisi, s. 40, Nisan 1984 yazılarımla, Yüzyıllar Boyunca Zileli Halk Ozanları, Ayyıldız Mat. Ankara 1983 adlı kitabım için İbrahim Aslanoğlu''nun Türk Folkloru, s. 62, Eylül 1984''te yazdığı yazı ve aynı yıl Erciyes Dergisinde verdiğim cevap gündeme oturmuş ve haklılık payım kanıtlanmıştır.
Kitabın önemli bir noktası da, Sadık Doğanay''ın dedesi Kemterî''nin:
Ey Kemterî Yezdan çok oldu nişler
Nefsi meytasında bize bu işler
Gafil olup gafil gezmen kardeşler
Sil siper edepsiz seller geliyor
biçimindki bilinmeyen bazı deyişlerini edebiyat alemine katmasıdır.
Kitabın takdire şayan bir yönü de Sadık Doğanay''ın okuduğu bazı türkülerin, Ali Ekber Çiçek tarafından hem mahlas kullanmayıp hem de bazı sözcükleri değiştirdiğinin tespit edilerek düzeltilme talebidir.
23 Ocak 1979''da vefat eden Âşık Sadık Doğanay''ı vefatının 43. yılında rahmetle anıyor, Zile''ye bir heykelinin yapılmasını talep ediyorum. Ruhu şad, mekanı cennet olsun.
Not: 1967''de Âşık Veysel''in konser vermek için Zile''ye gelişinde çekilen bu fotoğrafta, ön sırada, sol baştaki âşık Sadık Doğanay''dır. (Mehmet Yardımcı Arşivi.)
