Azerbaycanlı şaire Terane Turan Rehimli

Dünyada şiirleri çok sayıda ülkelerin dillerine çevrilen iki şaire Azerbaycan’dan Terane Turan Rehimli, Türkiye’den Leyla Işık. Bu haftaki makalemin konusu Terane Turan Rehimli. Haftaya konumuz şaire Leyla Işık.

Doç. Dr. Terane Turan Rehimli, Azerbaycanlı şair, yazar, gazeteci, çevirmen, edebiyat eleştirmeni ve akademisyen olup, Türkiye, Azerbaycan, Filipinler, Kazakistan, İtalya, Umman, Belçika, 'Amerika Birleşik Devletleri, Mısır, Yemen ve Hindistan’da en saygın Uluslararası Edebiyat kurumları ve ajanslarının aktif üyesidir.

1995 yılında Azerbaycan Devlet Pedagoji Üniversitesi Filoloji Fakültesi’nden mezun olan Rehimli, 2003 yılından beri 30 yıl Azerbaycan Devlet Pedaqoji Üniversitesinin filoloji fakültesinde öğretim üyesi olarak çalışmıştır. Filoloji Bilimleri alanında Doçent Dr. olup 9 kitap ve 500'den fazla makalenin yazarıdır.

2004 yılında Filoloji bilim dalında Felsefe Doktoru ünvanını almak için "Kemal Talibzade'nin Yaratıcılığı" konulu tezini yapmış, 2011 yılında doçent ünvanını almış, 2021 yılında da filoloji bilimleri doktoru bilimsel ünvanını almak için "1960-1970'li yıllar Azerbaycan nesri edebiyat eleştirisinde" konulu tezini hazırlamıştır.

Azerbaycan, Türk halkları, Doğu Slav halkları ve Batı ülkeleri edebiyatlarından yaptığı araştırmalar birçok ülkede ilgiyle karşılanmış, Azerbaycan, Türkiye, Romanya, Ukrayna, Rusya, Özbekistan, Kıbrıs, Bangladeş vb. ülkelerdeki uluslararası bilimsel konferans ve sempozyumlarda sunduğu bildiriler, bilimsel dergilerde yayımlanan makaleleri büyük ilgi görmüştür.

Şiirleri ve düzyazıları; Türkçe, Özbekçe, Kazakça, Türkmence, Kırgızca, Rusça, Ukraynaca, İngilizce, Almanca, İtalyanca, Fransızca, Arnavutça, Yunanca, Romence, Lehçe(Polonya), Sırpça, Boşnakça, Makedonca, Bulgarca, Urduca (Pakistan), Hintçe, Çince, Japonca, Bengalce, Endonezce, Vietnamca, Portekizce, Arapça, Farsça, Urduca İspanyolca, Flemenkçe(Belçika), Karadağca, Hırvatça (Hersek), Endonezce, Swahili (Kenya), Ukraynaca, Türkmence, Kırgızca, Özbekçe, Kazakça, Farsça (İran) vb. 40’tan fazla dile çevrilmiştir. Şiirleri ve makaleleri için dünya çapında 100'den fazla uluslararası ödül ve 300'den fazla fahri derece ve diploma verilmiştir.

Bangladeşli şair Ruupom Rashid şairin şiirleriyle ilgili "Terane Turan Rehimli - Azerbaycan şiirinin dünyadaki sesi" başlıklı makalesi, Vietnam'ın dünyaca ünlü şairi ve çevirmeni May Van Fan, "Uçurumu Geçmeye Sesleyen Terane Turan Rahimli Şiiri" başlıklı makalesi, Arnavut şairi Mehmet Rreman'ın Terane Turan Rehimli'nin şiirleri için "Şairin Parmağının Gösterdiği Yer" başlıklı yazısı, hakkında yazılan yazılar içinde dikkat çekenlerdir.

Ayrıca, Azerbaycanlı Prof. Dr. Azizhan Tanrıverdi "Acıdan doğan şiirler", Prof. Dr.Tayyar Salamoğlu "Qam yazılı kitabım", Prof. Dr.Abbas Hacıyev "Lirik-felsefi-psikolojik düşünceler dünyasında", Prof. Dr. Himalay Enveroğlu "Mor Renkli Bulutlar", Halk şairi Balash Azeroğlu "Derdin Fısıltısı", Filoloji Doktoru Leyla Kerimova "Acı Fısıltısı - Kalbin Özlemi", Filoloji Doktoru Sakina Bayramova "Akademisyen Bir Şairin Kitabı", Elnara Alikızı "Bir yürekten bin kalbe süzülen sevgi", Doç. Dr. Mahruh Devletzade "Ben onu sevgisinden tanıdım" başlıklı yazılarında Terana Turan Rahimli'nin şiirlerini incelmişlerdir.

Billmsel kitapları hakkında Prof. Dr. Himalay Gasımov "Edebiyat ve tenkitin yaratıcılık sorunları" ve "Edebi-bilimsel hakikate yeni bir kavramsal bakış", Prof. Dr. Elman Guliyev "Azerbaycan düzyazısı ve eleştirisi Çağdaş edebiyat çalışmaları düzeyinde", Doç. Dr.Vasif Novruzov "Kemal Talıbzadenin Bilimsel-Teorik Araştırmaları Terane Turan Rehimli Çalışmasında", Doç.Dr. Sakibe Aleskerova "Eleştiride realist görüş veya manevi, ahlaki düşünceler", Elnara Akimova "Edebiyat eleştirisi ve düzyazı ilişkileri dünden bu güne" makaleleri yayınlanmıştır. Terane Turan Rehimli’nin kitapları Azerbaycan, Türkiye ve İtalya’da yayınlanmıştır. Başka dillere çevrilen şiirlerinden örnekler:

***

Seni Sevmedim

+++++

Ben seni sevmedim beni yak diye

Sevgimle açılan gözünü sevdim.

Dilinden çıkanlar dillere düştü,

Bana demediğin sözünü sevdim.

Kıymadım od olup bağrını sökem

Bahtımı doğradım sana baht dikem

Sevmedim vusalin tadına erem

İçimde hasretin izini sevdim.

Ben seni sevmedim borçlu kalasın

İstedim kalbimi borca sayasın

Ben seven değilim bin sen olasın,

Senin yüreğinde özümü sevdim.

Terane Turan Rehimli

***

Ben bu cihana sığmayan

bir milletin şairiyim

++++++

Bir hikmetim, hazinemde Şeyh Nizamî`nin dürrü,

Bir kitabım, her sözü açılmaz Fuzûlî’nin sırrı,

Nesimi’yim, hak yolunda soyulmuşum diri diri,

Ben bu cihana sığmayan bir milletin şairiyim.

Tarih boyunca herkese açılmıştır hep kollarım,

Paramparça olsam bile ölmemişim yine varım,

Vuruldukça sırtımdan, korumuştur beni vakarım,

Kolumda bela zinciri, her dalaletin şairiyim.

Yüz yıllardır dolup taşar sabrım benim azar azar,

Öfkem yine köpürmüştür, olmuştur Kür, Aras, Hazar.

Sahillerimden ayrı düşmüştür kış, yaz, güz, ilkbahar,

Güney, Kuzey Vatan adlı bir hasretin şairiyim.

Hani Derbent? İhtiyar tarih, sen affetme suçlarımı!

Borçalı`da Karayazı! Yel savurdu saçlarını,

Göğçe`de kimse durduramadı düşman göçlerini,

Kalbimi adeta söken bu mihnetin şairiyim.

Bir doruğum, sisi eksik olmaz asla başımın da,

Dertlenmiştir güzelliği toprağımın, taşımın da,

Açık kalmış yaraları Hocalı`mın, Şuşa`mın da,

Hayalimde Harıbülbül, o iffetin şairiyim.

Bir gün gelir, öderim düşmanıma gam borcumu,

Dedelerim kesmemiş miydi kılıcıyla her acımı,

Nice hakanlar kaybetti yurdumda kendi tacını,

Bu halimi herkes bildi, bu şöhretin şairiyim.

Bilsen nasıl inanırım, o büyük zafer gelecek,

Bir olacak Azerbaycan, siyah taşlar yeşerecek.

Ben de diyeceğim: - işte, bu kudretin şairiyim,

Ben bu cihana sığmayan bir milletin şairiyim!

Terane Turan Rehimli

***

Bağışlama, bizi vatan

++++++

Seni parça parça bölüp köpeğe, kurda attılar,

Toprağını zaman zaman yabancılara sattılar.

Şerefsizler yiğitlerin gölgesinde yattılar,

Biz de dinib-konuşmadık, bağışlama, bizi Vatan.

Başımıza ateş eden düşmanlarla barıştık,

Dünü çabuk unuttuk, bugüne hemen alıştık.

Ulu Türk’ün o saf kanı haram kana karıştı,

Ölüp yere karışmadık, bağışlama, bizi Vatan.

Dağlar vurdu senin Arap, Moğol, Rus göğsüne,

Galip çıktın zor anlardan, yıkılmadın sen yine.

“Topraktan pay olmaz” dedin, biz de yağı düşmana

Kaç yurdu bağışladık, bağışlama, bizi Vatan.

Kıtır kıtır paylaştılar seni, Azerbaycan`ım,

Paralanmış kalbine kurban yaralı canım.

O yakasında tutuşayım, bu yakasında yanayım,

Yandığında alışmadık, bağışlama, bizi Vatan.

Turan Rehimli Terane