Cumhurbaşkanı Erdoğan, seçim tarihini 14 Mayıs olarak açıkladı. Muhalefetin çoğunluğu, tarihi hemen benimsedi. Ancak üzerinde tartışılan, netlik kazanmayan pek çok husus var.
Öncelikle seçim tarihi ile ilgili problemli ve/veya netleştirilmesi gereken noktaları belirleyelim:
- Seçimlerin 14 Mayıs 2023 tarihine alınmasının niteliği,
- Erken seçim kararı alma yetkisinin kimde olduğu,
- Cumhurbaşkanının hangi işlemle yenileme kararı alabileceği,
- Seçim Kanununda yapılan 6 Nisan 2022 tarihinde yürürlüğe giren değişikliklerin ne zaman uygulanmaya başlanacağı,
- Seçimlerin başlangıcı ile seçim gününün aynı şey olup olmadığı,
- Seçim tarihini belirleme yetkisinin kimde olduğu,
- Mevcut cumhurbaşkanının yeniden cumhurbaşkanı adayı olabilmesinin mümkün olup olmadığı.
Bu başlıklar, ilk etapta aklıma gelen ve üzerinde en çok konuşulan hususlar olduğu için bunlara öncelikli olarak değinmekte yarar olduğunu düşünüyorum ve başlıyorum incelemeye….
14 Mayıs 2023''te seçim yapılması ne anlama geliyor?
Genel seçimler, beş yılda bir yapılır (AY m77/1). O verme günü, bu beş yıllık sürenin dolmasından önceki son Pazar günüdür (6271 sayılı Kanun m.3/3).
Bu tarihten önce yapılacak bir seçim, şüphesiz, erken seçimdir.
Erken seçim, anayasada ve kanunlarda "seçimlerin yenilenmesi" olarak ifade edilir.
Kimler seçimleri yenileyebilir?
Anayasaya göre, seçimlerin yenilenmesine yalnızca Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) ve Cumhurbaşkanı karar verebilir (AY m.116).
TBMM''nin seçimleri yenileme kararı alması için, üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun (360 milletvekilinin) oyu gerekir (AY m.116/1).
Her iki organ da yenileme kararı vermesi halinde, kendi seçimlerinin de yenilenmesine katlanmak zorunda kalır.
360 milletvekilinin kabul oyu veya cumhurbaşkanının seçimleri yenileme kararı alması dışında herhangi bir organın bu konuda yetkisi yoktur.
Cumhurbaşkanı seçimleri yenileme kararını nasıl alır?
Üzerinde pek durulmadığını fakat önemli olduğunu düşündüğüm bir mesele de cumhurbaşkanının seçimleri yenileme kararını hangi işlemle yapacağıdır. Zira, görüyorum ki, cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile cumhurbaşkanı kararının farkı ayırt edilemiyor.
Oysa, cumhurbaşkanlığı kararnamesi, düzenleyici işlemdir; dolayısıyla genel, soyut ve sürekli uygulanabilirdir. Cumhurbaşkanı kararları ise, birel, yani öznel, somut ve bir defa uygulanmakla tükenen işlemlerdir.
Seçimin yenilenmesi kararı, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile alınamaz, "Cumhurbaşkanı kararı" ile alınabilir.
Seçim Kanunlarında yapılan değişiklikler ne zaman uygulama alanı bulur?
Sorunlu meseleler içerisinde sanırım iktidarın da muhalefetin de mutabık kaldığı tek husus bu. Seçim Kanunlarında yapılan değişikliklerin, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl içinde yapılacak seçimlere uygulanamayacağı, bu durumda 6 Nisan 2022''de Resmi Gazete''de yayınlanarak yürürlüğe giren değişikliklerin de 6 Nisan 2013''ten önce uygulanamayacağı hususunda hemen herkes hemfikir.
Burada sorun seçimlerin başladığı tarihin 6 Nisan 2023''ten önce olması durumunda ne olacağı.
Bu durumda gelecek soru şu ise seçimin ne zaman başlamış sayılacağı…
Konu üzerinde detaylı bir şekilde durmak adına yazı dizisi şeklinde uzun değerlendirmeler yapacağım. Bu açıdan, seçim tartışmalarına dair problemlerle ilgili soruların devamına Salı günü yayınlanacak yazıda devam edeceğiz…
