Rıfat N. Bali''nin çalışmalarını önemserim. Bizi aydınlatıyor, ufkumuzu açıyor, bilgi dağarcığımızı dolduruyor.
"Zenginin Malı Züğürdün Çenesini Yorar" İstanbul''un "Cemiyet Hayatı", Zenginler ve Ultra Zenginler 1950-2022" kitabı yeni çıktı. (Libra Yayınları, 348 s.)
Kitap yakın tarihimizin bir yönünü aydınlatıyor. Basın yayın organlarının yansıttığı "ışıltılı hayat" gerçekten, halkımızın özlemi mi? Rıfat N. Bali''nin eserinde bu sorunun cevabını buluyorsunuz.
Önce "sosyete" tabirini açacağız:
"''Sosyete'' terimi, popüler kültürde kimi zaman küçümseme ve alaycı bir bakışla salt parası nedeniyle âdeta özel bir kulübü andıran bu kapalı çevreye girmiş ''sonradan görme'' kişileri tanımlamak için de kullanılmaktadır. ''Sosyete'' terimi, halktan kopuk, kendisini toplumun genelinde tecrit etmiş bir şekilde yaşayan, ekmeğin fiyatını bilmeyen, toplu taşıma araçlarına binmeyen, kuyrukta beklemeyen varlıklı bir kesimi de çağrıştırmaktadır. Kimi zaman ise gizliden gizliye imrenilen, hayranlık duyulan ve bir parçası olmaya can atılan elit bir kulüp olarak görülmektedir. ''Sonradan görme''lerin ''sosyete''ye girmeleri filmlere ve televizyon dizilerine bile konu olmuştur." (s. 60)
Kitap üç bölüm. Birinci Bölüm''ün genel başlığı "İş Aleminin Seyri". Diğer ara başlıklardan birkaçı: "1950''den Bu Yana ''Milyoner'' ve ''İş Adamı'' Algısı", İş Âlemi ve Zenginler Artık Utangaç Değiller", "Zenginler Vitrine Çıkıyorlar", "Siyasetçiler ve İş Âlemi", "Recep Tayyip Erdoğan ve AKP", "Osman Kavala"...
İkinci Bölüm''de genel başlık "İstanbul ''Cemiyet Hayatı''nın Seyri, Ara başlıklar: "Cumhuriyet''in İlk Yirmi Yılında ''Sosyete''", "Günümüzde ''Sosyete'' Terimi ve Tanımları", "1940''lı yıllar", "1950''li Yıllarda Cemiyet Hayatı", "Semra Özal ve ''Papatyalar''", "Musevi Sosyetesi", "AKP Kendi Sosyetesini Yaratıyor", "Saray Sosyetesi"...
Üçüncü Bölüm''ün genel başlığı "2000''li Yıllar ve Lüks Yaşam". Ara başlıklar: "Siyasetçi Eşleri ve Lüks Tutkusu", "Lüksün Bir Diğer Hali: Sanat Kitapları - Prestij Kalemler"...
Rıfat N. Bali, kitabının "Sonuç" kısmında, o doyurucu üslûbuyla ülkemizdeki "lüks hayat"a dair geçmişle bugünü kıyaslıyor, çok önemli bir hususa dikkati çekiyor:
"Türk toplumunda ''lüks hayat tarzı'' yeni bir olgu değildir. Cumhuriyet''in onuncu yıl kutlamaları için Cemal Reşit Rey''in bestelediği ve sözlerini Nazım Hikmet''in yazdığı söylenen ''Lüküs Hayat'' opereti, Cumhuriyet''in kuruluş yıllarında Batılılaşma eğiliminin yanı sıra belli bir sosyal sınıfta rastlanan gösterişli ve israfçı ''lüks hayat''ı eleştiren bir operet idi. 1930''lu yılların bir sosyal eleştirisi olan Lüküs Hayat''a benzer bir sosyal eleştiriye günümüzde rastlamak mümkün değildir. Sosyal medyada ve magazin medyasında fütursuzca sergilenen bu ''lüküs life style''a mizahi dahi olsa bir eleştiri gelmemesi oldukça düşündürücüdür ve araştırılmaya muhtaçtır.
Türk toplumunda saldırgan tüketim teşhirine ve servet eşitsizliğine karşı kayda değer bir tepkiye rastlanmaması ve muhtemel tepkilerin medyada kendine yer bulmamaları derinliğine incelenmesi gereken bir fenomendir. Toplumun kendisinde bir tepki oluşmamasının sebebi Özal döneminde geçerli olan ve nasıl olursa olsun kısa yoldan para kazanmayı teşvik eden ''köşe dönme'' zihniyetinin bir sonucu olabilir. Günümüzde mali nitelikli suçlar her gün medyaya yansımaktadır. Kısa zamanda yüksek kazanç vaat eden hayal eseri çok çeşitli finansal projelere para yatıran ve dolandırılan sıradan insanların, küçük ve orta ölçekli esnafın sayısı çok fazladır. Lüks hayata öykünen, çeşit çeşit dolandırıcılık yöntemleriyle insanları soyan ve akabinde sosyal medyada soygun ganimetlerini teşhir edenlere rastlamak da pek mümkündür. Bütün bunlar insanların u1tra zenginlere tepki göstermek yerine onlara öykünerek hem kısa yoldan hem de kimi zaman gayrimeşru yöntemler ile ''köşeyi dönme'' peşinde olduklarına işaret etmektedir."
"Zenginin Malı Züğürdün Çenesini Yorar" İstanbul''un "Cemiyet Hayatı", Zenginler ve Ultra Zenginler 1950-2022" yakın dönemin aynası.
Okumak lâzım.
