Bu defa da Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay arasında yaşanan tartışmanın vesile edilmesiyle temcit pilavı gibi önümüze getirilen bir yeni anayasa gündemimiz var. Ancak tartışmanın kavramsal boyutunda ciddi bir sorun olduğu için iddialar ve talepler ile karşıt argümanlar arasında büyük bir uyumsuzluk ve karmaşa var.
Ne demek istediğimi şimdi daha detaylı açıklayacağım…
İktidar, AYM ile Yargıtay arasında çıkan tartışmadan hareketle tekrar “yeni anayasa” yapma konusundaki isteğini dile getirdi.
CHP’nin yeni Başkanı Özel ise, “Sende Anayasayı değiştirecek sayı, bizde de Anayasayı hiçleştirecek göz yok” diye cevap verdi. Diğer muhalif siyasetçiler ve gazeteciler de -elbette ki hepsi değil- meseleyi mevcut meclisin aritmetiği üzerinden ele aldı.
Halkın çoğunluğu da konuya AKP’nin meclisteki milletvekili sayısı Anayasa’yı değiştirmeye yetiyor mu yetmiyor mu sorusu çerçevesinde yaklaşım gösterdi, gösteriyor.
Oysa AKP, “yeni bir anayasa”dan bahsediyor. Mevcut meclisin ise yeni bir anayasa yapma yetkisi yok. Dolayısıyla bu talebe karşılık olarak meclis aritmetiğinden bahsetmek doğru değil.
Asli kurucu iktidar ve tali kurucu iktidar
Anayasa hukuku öğretisinde, kendisinden önce var olan hiç bir anayasa hükmüne uymak zorunda olmadan anayasayı ilk kez ya da yeni baştan yapan iktidara, asli kurucu iktidar adı verilir.
Öte yandan, kendisinden önce var olan anayasanın maddi ve şekli sınırlarına uyarak değiştirme yetkisine sahip olan iktidar, tali kurucu iktidar adını alır.
Yani, tali kurucu iktidarın yetkisi, “kendisinden önce var olan anayasanın maddi ve şekli sınırlarına” dayanıyor.
Maddi sınırlar, Anayasanın nasıl değiştirilebileceğine dair madde iken; şekli sınırlar ise, değişmez maddeler, değişmezlik güvencelerini koruma altına alan kurucu ilkelerdir.
Şekli sınırlar koyan maddelerin tamamını değiştirebilme yetkisine sahip olsa da tali kurucu iktidar, bu değişikliği ancak maddi sınır dahilinde ve şekli sınırları aşmadan yapabilir.
Dolayısıyla tali kurucu iktidar, sınırlı bir iktidardır.
Tali kurucu iktidar, mevcut hukuk düzeniyle bağlı bir iktidardır.
Bu açıdan, tali kurucu iktidarın Anayasa’nın özünü ortadan kaldırması mümkün değildir.
TBMM ve yetkileri
Bu kavramların ayrıt edilmesi oldukça önemli. Çünkü tartışmanın etkili olması, bir temele dayanmasıyla mümkün.
Yukarıda yaptığım açıklamalar işte bu yeni anaysa tartışmasını doğru zeminde yapmak içindi.
Zira, TBMM, bir tali kurucu iktidar olarak sınırlı bir iktidardır ve 82 Anayasası’nın şekli ve maddi sınırlarıyla bağlıdır.
Bu açıdan, TBMM’nin değişmez kabul edilen maddeleri ortadan kaldırma yetkisi bulunmamaktadır.
Ezcümle, mevcut TBMM, yeni anayasa yapamaz. Dolayısıyla, tartışmanın bu kısmında kimin ne kadar milletvekili olduğunu konuşmak yersizdir.
Ancak bu demek değildir ki, Türkiye’de sıfırdan bir anayasa yapılamaz. Elbet, darbeler ve savaşlar olmaksızın da yeni bir anayasa yapılabilir. Bunu da başka bir yazıda değerlendireceğiz…
