Türk Yurdu'da 8 Şubat 1912 tarihli 6. sayıda, Turan derneklerinin kuruluşuyla alâkalı çıkan haberin tamamını dün vermiştim. Osmanlı Türkçesi biraz koyu... Çok kısa özetleyeceğim:
Budapeşte'de Turan Cemiyeti kuruldu. Başkanı Kont Pál Teleki. (Dün isim yanlış yazılmıştı. Doğrusu bu.) Gayesi; Macar milletine yakınlığı olanların faydasına çalışmaktır. Siyasî ve dinî meselelere dair hususlar faaliyetimiz dışıdır. Faaliyetimiz ilmî ve geneldir.
İstanbul'da kurulan Turan Neşr-i Maarif Cemiyeti'nin gayesi; ilimlerin Turan kavimleri arasında yayılmasına, içtimaî fikirlerin geliştirilmesine, hakikî İslâmın faziletleri ve âdâbının korunmasına, Kur'ân-ı Kerîm'in emir buyurduğu kardeşlik ve İslâmî yardımlaşmanın kurulmasına çalışmaktır.
Üçüncü kuruluş Türk Ta'mîm-i Maarif Cemiyet-i Hayriyesi'nin maksadı, değişik memleketlerdeki necip Türk kavminin tâbi oldukları hukuka dayalı içtimaî faaliyetlerine destek ve ilerlemeleri için yardımcı olmaktır.
"Turan" kelimesinin kökü İran efsanesi Avesta'ya dayanır. Efsanede "Tura" kelimesi, göçebe bir halktır. Avesta'ya dayanarak Şehname'yi yazan Firdevsî'de "Tura" kavramı "Turan"a dönüşmüştür. Şehname'de İran Hükümdarı Keyhusrev ile Turan hâkimi Afrasiyap arasında meydana gelen savaşlar hikâye edilmektedir.
Madem meseleye ilk Macarlar el atmışlar... Ne güzel... Macarlar da bizim soy dairemiz içinde görülüyor ve Türklerden önce Macarlar Turan için harekete geçiyor, dernek kuruyor. Dikkat ediniz haberde "karabet"ten yani yakınlıktan/akrabalıktan bahsediyor. Vaktiyle Macaristan'da da röportajlar yaptım, bu "karabet"i gördüm.
Derneğin fahrî iki başkanından biri olan Vambery. Hakkında burada yazdım. Türk Yurdu'nda çıkan bir mektubunu da yayınladım. Ayrıca bir mektubunu da "Üç Tarz-ı Siyaset ve Tartışmalar" çalışmamızda verdiğimi belirttim. Vambery'ye ne tür sıfatlar yüklerseniz yükleyin, bu Yahudi, o kadar inceledim, 19. yüzyılın ilk yarısını ve 20. yüzyılın başını çok iyi tahlil etmiş, Türkler için ufuk açmıştır. 1870'te kurulan Budapeşte'de ilk Türkoloji kürsüsünde emeği olduğunu söylesem bu yeter mi size?!
Bu derneğin kuruluş maksadını tekrarlayalım: Macar milletine karabeti olan Avrupa ve Asya kavimlerinin ilim, sanayi, iktisadî, siyasî ve içtimaisini araştırmak ve ilerletmektir.
Bırakın yakından uzağa gidelim, bırakın Turan'dan İslâm âlemine geçelim... Halkamızı büyütelim... Dayanışalım, birbirimizi anlayalım, üzerimize gelenlere karşı kenetlenelim.
Türkiye'de kurulan Turan Derneği, aynı zamanda İslâmın doğru anlaşılması ve İslâm birliği için faaliyet gösteriyor.
Asya'da Beş Türk'ten bahsedip duruyordum... Ne yapmış onlar? Turan Cemiyeti'nin hedeflediği gibi bir faaliyet göstermişler. Lütfen 11 Kasım 2015'te çıkan "Turancılık neymiş gör!" ve 12 Kasım'da çıkan "Turancılığın İslâm Bağı" yazılarımızı girip okuyun. İttihat ve Terakki'nin, Beş Türk'ü Asya'ya ne maksatla gönderdiği orada yazılı. Başka gönderilenler de var. (Asya'da Beş Türk kitabını, açıklamalarla Yusuf Gedikli yayına hazırladı. Ötüken Neşriyat.)
Turan deyince Ziya Gökalp'ten bahsetmeden olmaz. Daha "Kızılelma" meselesine gelemedik. Yarın çok kısa temas edeceğiz.
