Serbest Bölgeler: Avantajlar ve kısıtlar

Dünyada serbest bölgeler...

Dünyada 135''ten fazla ülkede 3.500 serbest bölgede 68 milyon kişi istihdam edilmekte ve dünya ekonomisindeki 500 milyar dolarlık ticaret yapılmakta.

Serbest bölgelerin dünyada önemi azalıyor mu artıyor mu tartışmaları yaşanıyor. Somut gerçeklik ise, sayılarının ve etkilerinin giderek arttığı görülmekte.

Gelişmiş ülkelerde serbest bölgeler, ithalatı yönetmek için önemli araçlar. Gelişme yolunda ülkelerde ise serbest bölgelerin dışa açılmaya çalışan ekonomilerde deneme alanları olarak öne çıkarıldığı görülüyor.

Ülkemizde Serbest Bölgeler...

Ülkemizde ilk serbest bölgeler, 1980''lerin ortalarında dışa açılma reformları sırasında kuruldu. Sonrasında sayıları 20''ye yaklaştı. Mardin ve Erzurum''da ise başarısız olan serbest bölgeler kapatıldı.

Türkiye''de kurulan serbest bölgeler ve kuruluş tarihleri

Serbest Bölgelerin Türleri...

İlk önceleri kamu arazisi üzerine kamu altyapı yatırımlarının yapılması ve kamu tarafından işletilmesi şeklinde kurulan serbest bölgeler, zamanla kamu arazisi üzerine özel sektörün altyapı yapması, en sonunda da özel sektörün araziyi veya altyapı yatırımlarını yapması şeklinde ilerledi.

Serbest Bölgelerin Amaçları...

Serbest bölgelerin amaçları zaman içinde değişti. Şu anda serbest bölgelerin amaçları, İhracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek, doğrudan yabancı yatırımları hızlandırmak, teknoloji girişini hızlandırmak, işletmeleri ihracata yönlendirmek ve uluslararası ticareti geliştirmek olarak benimsenmiş durumda.

Serbest Bölgelere Sunulan Teşvikler...

Serbest bölgelere sunulan teşviklerin de zaman içinde değişti görülmekte. 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununda, 2004 ve 2008 yıllarında yapılan değişiklikler ile sadece üretim faaliyetinde bulunan kullanıcılara gelir/kurumlar vergisi muafiyeti ile gelir vergisi stopaj istisnası getirildi. Serbest bölgelerin amaçları arasında yer alan ekonominin girdi ihtiyacını ucuz ve düzenli bir şekilde temin etmek ifadesi serbest bölge amaçları arasından çıkarıldı.

Rakamlarla Serbest Bölgeler

Halen 24 bin dönüm üzerine kurulu Türkiye''deki 18 serbest bölgeden 9,7 milyar dolarlık ihracat yapılıyor. Serbest bölgelerde 510 yabancı olmak üzere, 2.002 şirket faaliyet gösteriyor. Bu bölgelerdeki toplam yatırımların payı ise 2,7 milyar doları yabancı yatırım olmak üzere 6,6 milyar dolar. Bu rakamlar, Türkiye''nin ihracatı ve yabancı yatırımı içinde artık oldukça önemsiz bir yüzdeye tekabül ediyor.

Serbest Bölgelerde Ticaret Sıkı Kurallarla Denetleniyor...

Geçmişteki birçok olumsuz deneyimden ders çıkarılarak hazırlanmış yazılım ve denetim altyapılarıyla serbest bölgelerde ticaret ise oldukça sıkı kurallarla yapılıyor. Özellikle yaptırımlardan bunalan ülkelerde serbest bölgelerin kaçağın merkezi olması, bu ülkelerden gelen yabancılar tarafından ülkemiz serbest bölgelerinin aynı şekilde algılanmasına neden oluyor.

Türkiye''nin Dünya Ekonomisiyle Tam Entegrasyonu Serbest Bölgelerin Önemini Azaltıyor.

Kısacası, Türkiye''nin serbest bölgeleri artık krizlerle anılmıyor. Dış ticaret içindeki önemleri ise giderek azalıyor. Bu da Türkiye''nin dünya ekonomisiyle tüm boyutlarıyla hemen tamamen entegre olduğunun bir yansıması denebilir.