Malumunuz, resmiyette haziran ayında gerçekleşecek genel seçimlerin tarihine dair pek çok varsayımda bulunuldu. Bu varsayımlarda erken seçim, baskın seçim gibi seçim tarihini öne alan tahminler ön plana çıksa da pek çoklarımızın "o kadar da olmaz" diye dikkate almadığı diğer bir ihtimal de aslen uzun süredir kimileri tarafından dillendiriliyor. Ekonomideki kötü gidişat ve yaklaşan seçim tarihiyle birlikte erken seçim ihtimali iyice zayıflayınca, bu sınırlı bir kesim tarafından dillendirilen ihtimal, daha çok tartışılır hale geldi. Hemen yanı başımızda yaşanan savaşlar da ihtimalin imkânsız olmadığını hissettirince, çokça kişinin aklına şüphe düştü.
O halde bu ihtimali, hangi şartlarda geçerli olacağını, kimin tarafından devreye sokulabileceğini ve gerçekleşmesi halinde başka nelerin olabileceğini bir değerlendirelim.
Türkiye''deki genel seçimlerin gerçekleşme tarihine dair bu söz konusu tahmin, seçimlerin ertelenmesi, yani Anayasa''da ifade ediliş şekliyle "seçimlerin geriye bırakılması" hususunda.
Yeni bir tartışma değil
Aslına bakarsanız bu, akıllara ilk defa gelen bir senaryo değil. Güneyde yaşanan savaşlar nedeniyle 5 Haziran 2015 seçimleri için de 24 Haziran 2018 seçimleri için de hatta 2002''de erken seçimlerin ertelenebilmesi mümkün mü minvalinde tartışmalarda da benzer tahminde bulunulmuştu. Hatta olağanüstü hâl koşullarında girilen 24 Haziran 2018 seçimleri için Avrupa Konseyi tarafından seçimlerin Avrupa kriterlerinde gerçekleşmesinin mümkün olmayacağı uyarısıyla erteleme çağrısı yapılmış ancak o sıra rüzgârı ardına, gücü eline almış iktidar bu çağrıya kulak asmamıştı.
Şimdilerde ise mevcut iktidarın stratejisi ne pahasına olursa olsun iktidarı kaybetmemek olunca, aleyhine işleyen süreci lehine çevirmek için süre kazanmak istemesi pek çok kişinin aklına gelen bir ihtimal.
Nitekim geçen Aralık ayında Brüksel merkezli düşünce kuruluşu olan Carnegie Europe''da yayınlanan bir makalede dahi, Türkiye genel seçimlerinde yaşanması imkânsız olmayan sürpriz senaryoların başında seçimlerin savaş nedeniyle ertelenmesi örneği yer alıyordu.
Peki, Anayasa ne diyor?
Anayasa''nın "Seçimlerin geriye bırakılması ve ara seçimler" başlıklı 78. maddesi şöyle:
"Savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmezse, Türkiye Büyük Millet Meclisi, seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına karar verebilir.
Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilir."
Burada, her şeyden önce Anayasa''nın 92''nci maddesi uyarınca milletlerarası hukuka uygun sayılan hallerde savaş hâli ilanının münhasıran Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından yapılması gerekiyor. Anayasa''ya göre, savaş ilanı yapılmadan 78''inci maddeye dayanılarak seçimlerin ertelenmesi mümkün değil. Yani, bahsedilen senaryonun Anayasa''da yer alan ilk şartı -en kötü ihtimal olan- savaş ilanı.
Gelelim ikinci meseleye… Savaş ilanı doğrudan seçimlerin ertelenmesi anlamına gelmiyor. Anayasada "karar verebilir" diyor, yani seçimlerin ertelenmesi hususunda anayasal bir zorunluluk yok. Meclis''in takdiri söz konusu.
Meclis''in bu kararı alması için nitelikli bir çoğunluk aranmadığından AKP-MHP ittifakının seçimleri, muhalefetin desteğine ihtiyaç duymaksızın, ertelemesi mümkün.
Son mesele ise, ilgili maddede sözü geçen seçimlerin hangi seçimler olduğu hususunda. 2017 Anayasa değişikliği öncesinde Anayasa Mahkemesi''nin ilgili bir değerlendirmesinde söz konusu maddenin yalnızca Meclis seçimlerini kapsadığını belirtmiş olmasına rağmen, 2017 değişikliği sonrasında ayrık durumlar hariç, Cumhurbaşkanlığı ve Meclis seçimlerinin birlikte yapılmasının öngörülmesi nedeniyle savaş halinde Meclis seçimlerinin ertelenmesiyle, Cumhurbaşkanlığı seçimleri de doğrudan ertelenecektir. Nitekim, Cumhurbaşkanı seçimine dair usul ve esasların düzenlendiği 6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu''nun 5''inci maddesi de "Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmediğine dair karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı seçimi bir yıl geriye bırakılır" demektedir.
İşte meselenin teorik kısmı bu şekilde.
Uygulamada böyle bir şeyi tecrübe eder miyiz, net bir şey söylemek güç. Takdiri size bırakıyorum…
