Geçen yıldan bu yana konuşulan internete Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) denetimi meselesi 1 Ağustos 2019 itibariyle resmiyet kazandı. RTÜK, artık Netflix, PuhuTv ve BluTv gibi dizi ve film yayını yapan platformları denetleyebilecek.
Rtük'ün bugüne kadar yaptığı denetimlere ve uyguladığı yasaklara baktığımızda, birkaç yıl önce yayınlanan bir reklamda kullanılan şu sözler, bence, RTÜK'ün yayın denetimindeki "sığlığını" en güzel özetleyen şu cümleyi içeriyordu:
"Öpüşmek yasak, silahlar serbest."
Gerçekten de…
Sigara yasak.
İçki yasak.
Hatta içki kelimesi içeren şarkılar bile yasak.
Öte yandan…
Şiddet serbest.
Silahlar serbest.
Hatta mafyalığı sempatik göstermek bile serbest.
İşte RTÜK'ün denetim anlayışının özü bu. Şimdi ise bu anlayış, internet platformlarındaki yayınlara yansıyacak.
Söz konusu platformların yasal düzenleme gereği ilk olarak, RTÜK'ten yayın lisansı alması gerekiyor. İnternetten radyo yayını lisans bedeli 10 bin, TV ve isteğe bağlı yayın hizmeti lisans bedeli ise 100 bin TL olarak belirlenmiş. Ayrıca, abonelik yoluyla izlenebilen yayınlar yıllık net satışlarının binde beşini RTÜK'e ödeyecek…
Haliyle lisans alamayan yayıncılara, RTÜK talebiyle sulh ceza hakimleri tarafından erişim engeli getirilecek.
Webtekno'nun 15 bin 155 kişi üzerinden yaptığı ankette "RTÜK denetimi nedeniyle Netflix ve BluTv gibi servisleri bırakır mısınız?" sorusuna "üyeliğimi silerim" cevabı verenlerin oranının yüzde 80 olduğu düşünüldüğünde; bu denetimin platformları uğrattığı zarar nedeniyle lisans ücretinin hayli yüksek olduğu söylenebilir. Nitekim BluTv'nin reklam almadığı da düşünüldüğünde; tek geliri olan abonelikten aldığı ücretin abone sayısındaki azalma nedeniyle eksilmesi lisans ücretini ve ceza ücretlerini daha hissedilir kılacaktır.
Pek tabii 200 bine yakın abonesi bulunan Netflix Türkiye için anket verilerinin birebir aynı sonuç vereceğini söyleyemeyiz; ancak içeriğe yapılan sınırlamalar abonelerin üyeliklerini yenileyip yenilememelerine etki edecektir.
Nitekim sık sık erişim engelleri ile karşılaşsalar da farklı isimlerle tekrar tekrar açılan yasal olmayan dizi izleme sitelerine rağbetin artması da olası bir diğer ihtimal…
RTÜK henüz herhangi bir düzenleme veya içerik kaldırma talebinde bulunmadı ancak tüm tepkilere rağmen internet ortamına denetim getirdi ise içerik müdahalelerinin gelesi de yakındır.
Biz, Türkiye'de yaşayanlar olarak, internette erişim engellerine, sınırlamalara alışığız. Zira sık sık Youtube, Twitter erişim engeli yasaklarıyla karşılaşıyoruz. Wikipedia hala yasaklı. Ancak yabancı dizi ve film yayınları yapan Netflix, RTÜK denetiminin sigaraya, içkiye olan "sert" şiddete, silaha olan "ılımlı" tavrındaki mantığı anlayabilecek mi henüz bilmiyoruz.
Zira önümüzde bizi bekleyen yepyeni bir unvan ihtimali de var: "Netflix'i yasaklayan ilk ülke"
RTÜK sigarayı buğuladı diye sigarayı bırakanı görmedim ama RTÜK yasaklarından bıkıp TV yayınlarını izlemeyi bırakan veya aza indiren binlerce insan var Türkiye'de. İşte onların sığıma yeri idi bu internet yayınları.
Dahası para verip üye olunan, üye olmayanın bihaber olduğu bu platformlara denetimle kim korunacak anlaşılabilmiş değil. Bu platformların daha özgür içerik sunmaları yapılarının bir gereği. Zira "çocuklar korunmak isteniyor" dersek; söz konusu platformlar üyelik şifresi gerektiriyor.
Sözün özü, internet üzerinden üyelik sistemi ile yayın yapan yayınların, üyeleri siyasi tercihler üzerinden belirlenen bir Kurul tarafından denetlenmesinin toplumsal veya psikolojik hiçbir faydası olamaz. Amaç daha fazla sansür, daha fazla sınırlama ve özgürlüklere daha fazla müdahaledir… Bu müdahaleler sonucu da olan yine "demokrasiye", "vatandaşa" olur…
