Bildiğiniz üzere ülkedeki radyo ve televizyon yayınlarının denetlenmesi görevi 6112 sayılı Kanun uyarınca Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) tarafından yerine getiriliyor. Kurul, radyo ve televizyon kuruluşlarının yayın içeriklerini yasa ve yönetmeliklerce belirlenen ilkelere uygun mu değil mi diye denetliyor.
Bu denetim sonunda RTÜK'ün verdiği kararlar çoğu zaman kamuoyunda büyük ses getiriyor. Örneğin, son olarak verdiği bir karar, medyada 'skandal' olarak nitelendirildi. TRT Çocuk'ta yayınlanan bir çizgi filmde görülen kötü içerikli metinde Atatürk'ün imzasının kullanılmasını, ceza verilmeye uygun bulmadı. Film şirketinin "sehven" diye nitelendirerek yaptığı savunma, RTÜK tarafından da 'Atatürk'ün şahsına münhasır karakteristik imzasının' sehven kullanılabileceğine inanılarak kabul edildi.
Bu ve daha nice kararları ile gündemde sıkça yer alan RTÜK'ün internet üzerinden yapılacak yayınları da denetime tabi tutacağı konuşulmaya başlandı.
Aslında Türkiye, internetin kanuni sınırlamadan uzak olduğu bir ülke değil zaten. Sıklıkla Youtube, Twitter erişim engeli yasaklarıyla karşılaşıyoruz. Nitekim hâlihazırda, aylardır Wikipedia ülkede yasaklı.
2 Şubat tarihinde TBMM'ye sevk edilen ve şu anda Plan ve Bütçe Komisyonu'nda görüşülen torba yasa tasarısının yasalaşması halinde, internet üzerinden yayın yapan dizi-film, haber vb. içeriğe sahip platformlar, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'nun (BTK) yetki alanından çıkıp, RTÜK'ün denetim ve ceza yetkisi alanı içerisine girecek. Kanun, kişisel iletişim mecraları dışında tüm mecralara uygulanacak.
Bu yeni düzenlemeden etkilenecek çok sayıda platform var. Bu platformlar, yasa gereği ilk olarak, lisansa tabi olacaklar. Bu da internette yayın yapmak için yüksek ücretler ödenmesi anlamına gelebilir.
Tüm platformlar, RTÜK'ten yayın iletişim yetkisi almak zorunda olacak ve lisans alamayan veya lisansı iptal edilen kuruluşlar tarafından yapılan yayınlara sulh ceza hâkimi tarafından verilecek kararla engellemeler uygulanacak.
Yasadan en çok etkilenecek platformlar Youtube, Blu TV ve Türkiye pazarına yeni giren Netfilx gibi yüzbinlerce abonesi bulunan internetten yayın yapan mecralar. Blu TV, Doğan Grubu'na ait. Standartlara uymayan içeriği çıkarıp yasaya uygun yayın yapabilir. Ancak yabancı dizi ve filmleri izleme olanağı sunan Netfilx, yaptığı yayınları RTÜK standartlarına göre nasıl kesip biçecek merak konusu. Nitekim aksi ihtimalde Netfilx'i yasaklayan ilk ülke olabiliriz(!).
RTÜK üyeleri nasıl belirleniyor?
Aslında, RTÜK'ün aldığı kararlarla ilgili yapılan eleştirilerin temelinde kurumun üyelerinin siyasi partilerin üye sayıları oranında belirlenmesi yatıyor. RTÜK'te görev yapan 9 üye, TBMM Genel Kurulu'nca 6 yıl için seçiliyor ve bu seçimler Meclis'te yer alan siyasi parti gruplarının milletvekili sayısı oranı dikkate alınarak yapılıyor. 4 Kasım 2017 tarihindeki son görev değişikliği ile RTÜK'ün AKP'den beş, MHP ve CHP'den ikişer üyesi bulunuyor.
RTÜK aslen yapısı gereği bağımsız olup, kendi karar organına, mali ve idari özerkliğe sahip. Nitekim görsel ve işitsel yayıncılık alanını denetleyen bu kurulun bağımsızlığı ve tarafsızlığı son derece gerekli ve önemli.
Ancak üye sayısının Meclis'teki siyasi parti üye sayısı ile ilişkisi nedeniyle, kurumun bağımsız olmaması, alınan kararların da kimi zaman siyasi olabileceği ihtimaline sebep oluyor.
Bu yeni düzenleme ile de popüler kültüre ait konuların dahi iktidar tekelinde sınırlanması gündeme geliyor.
Sözün özü, bu tasarı yasalaşırsa, radyo ve televizyon mecralarına yapılan denetim ve cezalandırmaların aynısı internet mecralarında da görülecek, sonuçta ticari amaç taşıyan yayınlar bir yolunu bulup içeriklerini kısıtlayacak, ancak bundan en çok etkilenen yine, bu mecralardan iletişim özgürlüğünden faydalanarak yararlanan, vatandaş olacak.
