Türkiye''de çok partili hayata sancılı geçildi. Mustafa Kemal Atatürk, çok partili hayatı başta istemişti. Zamanında iki parti kuruldu ama ikisi de kapatıldı. Kapatılan o iki partiyi de kuranlar, zamanda Mustafa Kemal''le birlikte Millî Mücadele''yi yürütenlerdi.
Birinci parti: Terakkîperver Cumhuriyet Fırkası. 17 Ekim 1924''te kuruldu, 3 Haziren 1925''te kapatıldı. Genel başkanı: Kâzım Karabekir''di. Öyle bir muhalefet partisi ki, kurucuları arasında, Amasya Tamîmi''yle Millî Mücadele''yi başlatan Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele vardı. Bu partinin bir talihsizliği, kurulduğu sıra, Şeyh Said İsyanı''nın çıkması. Mustafa Kemal, Nutuk''ta bu Şeyh Said''in isyanıyla bağ kurar ve çok ağır sözler eder. İddialar cumhuriyet düşmanlığına, saltanatçılığa, halifeciliğe, İngiliz taraftarlığına ve vatan hainliğine kadar varır.
İkinci parti: Serbest Cumhuriyet Fırkası. 12 Ağustos 1930''da kuruldu, 17 Kasım 1930''da kapatıldı. Genel başkanı Ali Fethi Okyar''dı. Partinin diğer güçlü ismi Ahmet Ağaoğlu idi. Ali Fethi Okyar, baştan beri Mustafa Kemal''le çok yakındı. Mustafa Kemal, Mütareke döneminde, İstanbul''da, Ali Fethi Bey''in çıkarmaya başladığı Minber gazetesine, annesine ev almak için biriktirdiği parasını vererek ortak olmuştu. Daha önce Sofya''da da birlikteydiler. Ali Fethi Okyar, Serbest Cumhuriyet Fırkası''nı Mustafa Kemal''in ısrarı üzerine kurdu. Mustafa Kemal kardeşi Makbule Hanım''ı, CHP''den birçok milletvekilini Ali Fethi Bey''in kurduğu partiye üye yaptırdı. Ama her şey İzmir mitingiyle değişti. Halk Mustafa Kemal''in kurduğu Cumhuriyet Halk Fırkası''na karşı akın akın yeni partiye koştu. CHP binası taşlandı, açılan ateşte bir çocuk hayatını yitirdi. Ali Fethi Okyar, baktı olacak gibi değil, partiyi feshetti.
Tolga Şahin''in "Türkiye''de Çok Partili Hayatın 76 Yılı" kitabına gelmek istiyorum. Kitabın alt başlığı uzun: "Tek Başına İktidarın Gizli Silahı Siyasal İletişim ve Reklam Stratejileri (DP, AP,. ANAP. AK Parti)" (gece kitaplığı, 269 s.)
1930''da Serbest Cumhuriyet Fırkası kapatıldıktan sonra, çok partili hayata İsmet İnönü döneminde 1945''te geçilebildi.
Tolga Şahin, yüksek lisansını genişleterek yayınladığı kitabında çok partili hayatı ayrıntılı ele alıyor. Çok partili hayatı bir bütün olarak bu kitapta okuyor, bilinmeyen pek çok ayrıntıyla karşılaşıyorsunuz.
Kitapta çok fazla alt başlık var. Birkaçını vereceğim:
"Türkiye''de Sağ İdeolojinin Doğuşu / Türkiye''de Sağ İdeolojinin Temsil ve Savları / Kurucu Partiyi Alt Eden Parti: Demokrat Parti / Neden Çok Partili Hayata Geçilmek İstendi? / Adnan Menderes Siyaset Sahnesinde / Demokrat Parti''nin Kuruluşu ve Ekonomide Serbestiyet Söylemleri / Seçmenler Kahvehanelerini Hatta Camilerini Bile Ayırıyor / 27 Yıl Sonra İktidarda Bir Karşıt Görüş / İrticai İstekler Yasalaştırılıyor / Devlet Teşebbüsleri Özelleştiriliyor / İnce Demokrasiye Paydos!..."
Hâlen doktora çalışmasına devam eden Tolga Şahin, "Önsöz"ünde, kitabı hakkında şu bilgileri veriyor:
"Elinizde tuttuğunuz bu kitap, Türkiye''nin çok partili hayata geçişi olan 1946 yılından yönetim şeklinin değiştiği 2022 yılına kadar olan sürece siyasal açıdan ışık tutarken birbirinin devamı niteliğindeki Demokrat Parti, Adalet Partisi, Anavatan Partisi, Adalet ve Kalkınma Partisi''nin seçim kampanyalarında kullandıkları reklamların analiziyle de Türkiye''de siyasal iletişim ve reklam stratejilerinin yöntem ve tekniklerini gözler önüne seriyor."
Yakın siyasî tarihimiz için el altında bulundurulması gereken bir çalışma.
Okumak lâzım.
