Berber Memo’nun anılarıyla Atatürk

“Atatürk’ün Berberi” adıyla okurla buluşan kitap Destek Yayınları’ndan çıktı. Namı diğer Berber Memo’nun anıları Ulu Önder’in son günlerine kadar uzanan 13 yılına ışık tutuyor. Atatürk’ün “insani yönünü” ön plana çıkaran anıların yer aldığı kitaptaki hatıraların en sadık ve güvenilir hizmetlisine ait olması esere ayrı bir önem kazandırıyor.

En çalkantılı günlerde, suikast tehditleriyle burun buruna yaşanılan o yıllarda dile kolay tam 13 yıl (1925-1938) Atatürk’ün her gün tıraşıyla ve her türlü sıhhi bakımıyla ilgilenen biri olmak, “en güvenilir insan” olmayı gerektirir. Berber Mehmet Tanrıkut Mete tam bir sır küpü. Yurt içi gezilerinde ya da yurt dışından gelen ülke liderlerinin protokollerinde bile Berber Mehmet hemen her fotoğrafta Atatürk’ün bir adım gerisinde yer aldı. Hatta fotoğraflar dikkatle incelendiğinde “cansiperane” bir yakın koruma ve kimi iddialara göre dublörü olduğu anlaşılabilir. Defalarca suikast girişimine maruz kalan Atatürk, “Elinde usturalı bir adama ne kadar ya da nasıl güvenebilirim?” sorusunu acaba kendisine kaç kez sormuştur bilinmez ama bazen giydiği kıyafetin aynını giymesine dahi izin verdiği, soyadını bile kendi koyduğu Mehmet Tanrıkut Mete’ye çok güvenmiş olsa gerek. Belge ve fotoğraflarla satır aralarında geçen yaşanmışlıklar Atatürk ile berberinin gizemli dünyasına ve birlikte gördüklerine ışık tutacak çalışması hakkında Yaşar Gürsoy şunları söylüyor:

“Bugüne değin yaptığım tüm okuma ve araştırmalarda; Atatürk'ün yanında çalıştırdığı hizmetlilerine çok önem verdiği dikkatimden kaçmadı. (Kimsenin kaçırdığını da düşünmüyorum.) Yaverlerine; hatta kimi zaman onlardan bile daha fazla önem verdiği aşikârdır. (Hizmetlilerine tevazu gösterir, şakalaşır yanından hiç ayırmaz...)

Berber Mehmet Tanrıkut Mete, anılarını kitaba dönüştüren Atatürk'ün kütüphanecisi Nuri Ulusu, uşağı Cemal Granda ve birçok kereler bazı yazarlara anılarını anlatan ve gazetelere basılmasına olanak tanıyan baş sofracıbaşısı İbrahim Ergüven'den daha önce ulu önderin hizmetine girmişti. Üstelik görevi öylesine dikkat gerektiren ve yine öylesine "güvenilirlik gerektiren" bir görevdi ki her insanın altından kalkabileceği bir durum değildi.

Atatürk, berberi Mehmet'e öylesine güvendi ki hizmetli olduğu süreç içerisinde neredeyse hiçbir gün yanından eksik etmedi. Yurt içi gezilerinde ya da devlet protokolünde Berber Mehmet hemen her fotoğrafta Atatürk'ün bir adım gerisinde yer aldı.

Berber Mehmet Tanrıkut Mete, Atatürk'ün ölüm yolculuğunda da başından sonuna kadar her an bulundu ve bu hizmetinden ötürü Cumhurbaşkanlığı'nca onurlandırıldı.”

Destek Yayınları Tel:(0212) 252 22 42

***

Filistin’in kaderini belirleyen yıllar

İnsan hakları örgütü El-Hak'ın kurucusu, "Orwell Prize for Books" (2008) ile "Moore Prize" (2020) ödüllerinin sahibi, Filistinli avukat ve yazar Raja Shehadeh'in kaleme aldığı Filistin tarihi Türk okuruyla buluştu. Gülçin Tunalı’nın Türkçe’ye kazandırdığı, “Osmanlı Filistin'ine Veda - Zamandaki Kırılma” adlı kitap konuya ilgi duyanlar için iyi bir kaynak

Yazar Raja Shehadeh, aile tarihini araştırırken Osmanlı döneminde Filistin'de yaşamış büyük büyük amcası Necib Nassar'ı keşfeder. Hristiyan tebaadan bir entelektüel olan Necib Nassar reformlara sıcak baksa da Osmanlı'nın Orta Doğu'yu zaman içinde kaybetmesinden endişelidir. Bu gerekçeyle Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'na girmesine muhalefet ettiğinde ise hayatını altüst edecek bir gelişme yaşanır. Cemal Paşa'nın talimatıyla hakkında idam kararı çıkar. Devlet görevlileri üç yıl boyunca Necib'i ararken o da Filistin topraklarında gizlenir. Bu kaçış sürecinde köyler, bedevi çadırları ve dağlar onun yeni yuvası olur. Raja Shehadeh, bu aile tarihi anlatısında büyük büyük amcası Necib Nassar'ın kaçış yolculuğunu tekrarlıyor. Yolculuk sırasında amcasının uğradığı, konakladığı o hayat dolu yerlerin nasıl birer harabe hâline geldiğini gözlemliyor. Filistin'in bugün berbat bir hapishaneye dönüştüğünü, Necib amcası gibi özgürce dolaşmanın ise artık imkânsız olduğunu acı tecrübelerle keşfediyor. Zamandaki Kırılma: Osmanlı Filistin'ine Veda, siyonizmin bölgedeki ekolojik yapıyı, doğal kaynakları, huzuru, toplumsal hafızayı nasıl geri dönülmez biçimde mahvettiğini gözler önüne seren çarpıcı bir yolculuk öyküsü. Ancak her türlü kedere ve baskıya rağmen bir gün Filistin'in özgür olacağına inanan yazar, Necib amcasından miras kalan mücadeleci ruhu okuyucularına vermeyi başarıyor.

Timaş Yayınları Tel:(0212) 511 24 24

***

HAFTANAN KİTABI

Millî ekonomi için mücadele

İttihat ve Terakki Cemiyeti, siyasi ve sosyolojik olarak pek çok tahlilin konusu olmuştur. Romantik değerlendirmeler ve teşhisler her ne kadar Türk edebiyatının iştigal alanı olsa da ömürlerinin hatırı sayılır bir dönemini devlet kadrolarında mühim vazifelerde ve cephelerde geçiren şahsiyetlerin hâlet-i rûhiyelerini anlamak kolay olmasa gerek. İttihat ve Terakki’nin öncü ismi Kara Kemal hem cemiyet içerisinde perde arkasında önemli bir yer tutarken hem de millî iktisat uygulamalarında sermaye teşekkülü ve Türk unsurun ticari hayata dahli konusunda sorumluluk alan ve faaliyete geçen mühim bir isimdir. Alperen Gökçe “İttihat ve Terakki’nin Küçük Efendisi Kara Kemal” adlı çalışmasında Kara Kemal’in hayatının yanı sıra Milli iktisat mücadelesini de gündeme taşıyor.

Ötüken Neşriyat Tel:(0212) 251 03 50

***

Maceraya yolculuk

M. Banu Aksoy, “Balıkçı Korsanlar” adlı yeni kitabında her günü aynı şekilde yaşamaktan sıkılıp değişikliklere cesaret eden bir mürettebatla tanıştırıyor okurlarını. Birbiriyle atışmaktan geri durmayan Pembesomon ile leziz yemekler yapan Konserve’nin, dürbün gözlü Tüysüzkerevit ile meraklı kızı Barbunya’nın, iki çocukluk arkadaşı Zargana ile Yağlıhamsi’nin, muzip dede Hamsipaluk’un, çatık kaşlarının ardındaki sevecen bakışlarıyla Kaptan Hamsisever’in, eski yelken şampiyonu dümenci Çiroz’un macera dolu, bir o kadar da komik hikâyesine davet ediyor.

Can Çocuk Yayınları Tel:(0212) 252 56 75

***

KÜTÜPHANEMDEN

Mustafa Kemal'li yılların panaroması

İlk baskısı 1969'da, elimdeki ikinci baskısı 1984'te yapılmış, "Atatürk'le Beraber" adlı kitap Aslan Tufan Yazman imzasını taşıyor. Aslan Tufan Yazman; Kurtuluş Savaşımıza ışık tutan Hedefiniz Akdeniz, İstiklal Harbi'nde Türk Süvarileri ve Dumlupınar'dan İzmir'e Esen Kasırga gibi önemli eserlerin yazarı. Atatürk'le birlikte yaşamış bir kuşağın öyküsü olan "Atatürk'le Beraber" 1919-1939 arasındaki 20 yıllık döneme sığan devrimleri, olayları, anıları okura sunuyor. Yazman, böyle orijinal bir kitap yazmaya yönelişinin hikâyesini ise şöyle anlatıyor:

İzmir'in alınışını izleyen mutlu günlerin sonrasında Atatürk'ün hayatını kaybettiği 1938'e kadar geçen 16 yıl içinde, bir kısmı önümüzde geçmiş önemli olaylarla devrimleri ve bunların nedenleriyle uygulamalarda olup biten vakaları da yazmak isteği içimizde doğmuş ve devrimlerin sırasını gösteren temel bir kitap edinmek ihtiyacı baş göstermişti. Böyle bir eserin ancak Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü'nde bulunabileceğini düşünerek Ankara'ya gittim. Enstitü'nün Başkanı Prof. Dr. Afet İnan hanımefendiye başvurdum. "Öyle bir kitap yok" deyince, "Öyleyse ben kitabımda bu yöne yöneleyim" dedim. "Büyük hizmet olur" dediler ve başarılar dilediler.

Aslan Tufan Yazman'ı böyle bir çalışma yapmaya teşvik edip cesaretlendiren Prof. Dr. Afet İnan kitaba yazdığı önsözü şu cümle ile noktalıyor: Zevkle, istifade ile okuyabildiğim kitaplardan biri olarak "Atatürk'le Beraber" kitabının yazarını yılların mahsulü olan emeklerinden dolayı tebrik ederim.

(Ahmet Yabuloğlu)