Çalışma dünyası 2024’te hükûmetten neler bekliyor?

2023 yılını geride bırakırken, çalışanlar ve emekliler 2024 yılına yüklü bir gündemle giriyorlar. İşçi, emekli ve memur maaşlarının ne olacağı ve beklenen sosyal güvenlik düzenlemelerinin yapılıp yapılmayacağı soruları, sohbetlerin başlıca konuları bugünlerde. 2023 Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesi yapılan düzenleme ile Emeklilikte Yaşa Takılanlar taleplerine yanıt bulmuştu. 31 Mart 2024 yerel seçimleri öncesinde de benzer düzenlemelerin olacağı yönünde beklentiler.

01/01/2024 tarihi itibarıyla sadece asgari ücret belirlenmiyor. Asgari ücret ile beraber hayatımızdaki birçok kalem de etkilenecek.

4857 sayılı İş Kanununun 39’uncu maddesine istinaden Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nca 1/1/2024-31/12/2024 dönemi için uygulanacak olan asgari ücret Aralık ayı içinde tespit edilerek Resmî Gazetede yayımlanacak. Yetkililerin açıklamalarından, bu defa asgari ücretin bir yıl için belirleneceği anlaşılıyor. Bu durumda, asgari ücret zam oranının bir yıla göre belirlenmesi şart. Aksi halde 2024 yılının ortalarına gelindiğinde asgari ücretlinin ve asgari ücret zam oranından etkilenen diğer ücretlilerin satın alma gücü önemli ölçüde azalacak. Ciddi refah kaybı ile karşı karşıya kalacaklar.

Asgari ücret ile beraber 01/01/2024 tarihi itibarıyla:

1/1/2024-31/12/2024 döneminde uygulanmak üzere sigortalılar için sigorta primine esas günlük ve aylık kazançların alt ve üst sınırlarında, isteğe bağlı sigortalılar ve genel sağlık sigortalılarının ödeyecekleri primlerde dikkate alınacak tutarlar,

Askerlik, yurt dışı, doğum ve diğer borçlanmalarda ödenecek tutarlar,

İdari para cezalarında, geçici iş göremezlik, cenaze ve emzirme ödeneklerinde dikkate alınacak tutarlar,

Kıdem tazminatı tavan tutarı,

İşveren maliyetleri ve ücret bordrosu parametreleri değişecek.

Dolayısıyla yeni yılda yapılacak askerlik, doğum, yurt dışı borçlanmaları daha maliyetli olacak. Bu nedenle, borçlanma yapmak isteyen sigortalıların 31/12/2023 tarihinden önce başvuru yapmaları yerinde olacaktır.

Emeklinin gözü aylıklara yapılacak zamda

Emekli aylıklarına yapılacak zam ile ilgili senaryolar yazılıp çizilmeye başladı. Aylıklara bir oran artışı ile yapılacak zam doğal olarak en adaletli ve beklenen uygulama. Keza, emeklilere bağlanan aylıklar, emeklinin çalışma gün sayısı, yatırdığı prim ve yaşı ile değişmektedir. Herkese belli bir oranda zam verildiğinde yatırdığı prim tutarına göre yüksek ya da düşük aylık alan emeklinin hakkı korunmuş olur. Diğer türlü seyyanen ya da en düşük emekli aylığını artırma yolu seçildiğinde daha çok çalışıp, daha çok prim yatıran her emeklinin zararına olacaktır. En düşük aylığa yapılan her zam daha fazla emekliyi aynı torbaya koymak olacaktır. Hâlihazırda 9 milyonu aşan emekli en düşük emekli aylığı almakta. En düşük emekli aylığı tutarını ne kadar arttırırsanız, bu sayıyı da o kadar büyütürsünüz. Gün gelir tüm emekliler aynı maaşı alır. Yüksek prim yatıran da, düşük prim yatıran da. Bu sefer sosyal güvenliğin finansmanı büyük darbe alır. Sigortalılar yüksek prim yatırmayı sorgular. Kayıt dışılık artar. Bu nedenle “zam oranı” tercihi basit olduğu kadar adil bir seçenek olarak karşımızda durmakta. Diğer taraftan en düşük emekli aylığı uygulamasının bugüne kadar açtığı derin yaranın da 2024 yılında yapılacak bir intibak (güncelleme) düzenlemesi ile kapatılması gerekmekte. Hâlen en düşük emekli aylığı uygulaması içinde kalan emekliler arasında çalıştığı gün ve yatırdığı prim tutarı yönüyle aralarında büyük farklar olan emekliler bulunmakta. Bu emekliler, her ay aldıkları aylıklarda adaletsizlik yaşıyorlar.

Diğer bir önemli beklenti de memur ve memur emeklileri arasında 2023/Temmuz ayında açılan makasın kapatılması. Bugüne kadar ilk defa memur emeklileri ile memurlar arasındaki maaş farkı %50’nin altına indi. 2023/Temmuz ayında memur aylıklarına yapılan seyyanen artışın, memur emeklilerine yansıtılması gerekmekte. Memurlar emekli olma kararını verirken aylıklarının ne olacağına göre değerlendirme yaptılar. Bu nedenle memur emeklileri yarı yolda kaldı. Şayet makas bu kadar açık kalırsa ilerleyen dönemde memurların 65 yaşına kadar emekli olmaları zorlaşacaktır.

6111 ilave teşvik 31/12/2023 tarihinde sona ermesinde sadece işverenler mi olumsuz etkilenecek yoksa istihdam rakamlarına da olumsuz yansıması olacak mı?

Bu soruyu yanıtlamak için öncelikle ilave teşvik uygulamasından kimlerin yararlandığına bakmak gerekli. 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkek çalışanlar ile 18 yaşından büyük kadınlar için en az 6 en çok 54 ay süreyle yararlanılıyordu. İşverenlere, 01/03/2011 – 31/12/2023 tarihleri arasında işe giren ve nitelikleri sağlayan sigortalılar için sigorta primine esas kazançları üzerinden hesaplanan işveren payının tamamı kapsamda idi. Söz konusu tutar İşsizlik Sigortası Fonu tarafından işveren yerine ödenmekteydi. Görülüyor ki teşvikin kapsamında gençler ve kadın sigortalılar bulunuyor. Teşvik uygulamasının son bulması ile istihdam tercihlerinin değişeceğini kestirmek güç değil. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın bu noktayı değerlendireceklerdir.

Şayet Cumhurbaşkanı Kararı ile ilave teşvik düzenlemesi uzatılmazsa, yeni yılda uygulanması olanaklı olmayacak. Daha önce 02/12/2020 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan karar ile 31/12/2022’ye kadar uzatılmıştı. Akabinde ise 29/12/2022 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan karar ile 31/12/2023 tarihine kadar uygulama uzatılmıştı.

BİR SORU BİR YANIT

Sigortam 02/01/1998 tarihinde başlıyor. İşe girişim bulunduğu söylendi. Ancak günüm yokmuş. İlk defa günün 30/05/2000 tarihinde var. Bu durumda da emekli olamıyorum. Yaşımı beklemek zorunda kalıyorum. Ne yapabilirim?

Sizin durumunuzda birçok sigortalı bulunmakta. Hepsinin durumu üç aşağı beş yukarı birbirine benzer olsa da farklılıklar da olabilmekte. Sosyal Güvenlik Kurumu’na durumunuzu açıklayan bir dilekçe ile başvurarak gelen yanıtın olumsuz olması durumunda dava yolu ile bir günü alma yoluna gidip, emeklilik koşullarınızı sağlayabilirsiniz. Dava açtığınızda çalışmanızı ispatlamanız için; ilgili dönemde işyerinde çalışan ya da sizin çalışmanızı bilebilecek tanıklara gereksiniminiz olacak. Bunun yanı sıra çalıştığınızı ispatlayan diğer delilleri bulmanız ve toplamanız da lehinize olacaktır.

Sorularınız için e-posta adresi: hkaganoyken@gmail.com