13 Eylül 2018’de yitirdiğimiz Balkan Türk edebiyatının önemli şair ve yazarlarından, yayımcı Osman Baymak’ı rahmetle anıyor, Eylül 1994’ten 10 yıllık bir sürede 100’den fazla sayı ile Balkan Türk Edebiyatı üzerine özgün yazı ve şiirlerle katkı verip “Balkan Aydınlar ve Yazarları BAY Aktüel Kültür ve Sanat Dergisi” ile kalıcı bir kültür belgeseli bırakışını yürekten kutluyor, Türk Dünyası Arasında Bir Edebiyat Köprüsü kuran BAY’ın Türk kültürüne kazandırdıklarına değinmek istiyorum.

Rahmetli Baymak’ın ‘Balkan’ adlı haftalık siyasi gazetenin sahibi ve yazı işleri müdürüyken Balkanlar’da Türkçenin yaşatılmasına hizmeti takdire şayandır. 1994 yılında yayımlamaya başladığı BAY dergisi, kısa sürede Balkanlar’ın en çok okunan kültür ve sanat dergilerinden biri hâline gelmiştir. BAY sadece bir dergi olarak kalmayıp “Bay Yayınları” adı etrafında yüze yakın kitabın da yayımlanmasına yol açıp kurumlaşmış; bünyesine Dost gençlik dergisi ve İnci çocuk dergisini de katarak okur yelpazesini genişletmiştir.

Halk kültürüne ve Türk edebiyatına hizmetlerinden dolayı:

1988’de Geze Geze kitabıyla Süreyya Yusuf Ödülü, 1997’de TÜRKSAV Türk Dünyası Hizmet Ödülü, 1998’de Kosova Türk Yazar ve Sanatçılar Derneği Ödülü ile ödüllendirilip 2007’de Azerbaycan’ın Bakü Asya Üniversitesi Rektörlüğünce, Türk dünyası dil, edebiyat ve kültürüne yaptığı hizmetler nedeniyle fahri doktor unvanı verilerek onurlandırılan Baymak, yüzlerce dergi ve gazete yazılarının yanında 16 şiir kitabı, 11 Araştırma İnceleme kitabı, 9 antoloji, 4 çocuk kitabı yayımlayarak Kosova Türk edebiyatına damgasını vuran ender şahsiyetler arasında yerini almıştır.

Balkan Türkleri kendi dilinde eğitim ve kültürün bir ifadesi olarak gazete ve dergiler yayımlamışlar, Türkçeyi ve kültürlerini yaşatabilmek adına elzem bir araç olarak yerel yazılı basını kullanmışlardır.

Kosova’nın en sancılı döneminde Doğru Yol Derneği bünyesinde Esin gibi bir dergi deneyimini de yaşayan aydınlar, büyük bir yüreklilik örneği gösterip Prizren’de şair Osman Baymak’ın öncülüğünde ve girişimiyle bir araya gelerek Balkan Türk Edebiyatının seçkin Türkçe yazılı basın temsilcileri olan Kosova Prizren’de Türkçem, Kuzey Makedonya Üsküp’te Köprü, Yunanistan’ın Batı Trakya bölgesinde Fiyaka, Bulgaristan’da Nöbettepe ve Ankara’da Bağ-lar dergileri dışında BAY (Balkan Aydınları ve Yazarları) adlı özel bir dergiyi yayın hayatına sokmuşlardır. Bu özel girişim (Eski) Yugoslavya Türkçe yayıncılık tarihinde bir ilktir.

Bay dergisi zamanla Makedonya başta olmak üzere; Bulgaristan, Batı Trakya (Yunanistan) Romanya. Moldova ve diğer Balkan ülkelerindeki Türk şair ve yazarlarına da açılmış bu arada Türkiye’den de dergiye destek almıştır. Benim de birkaç yazım bu dergide yer almıştır.

Bu açılım geçen on yıllık süreç içinde Almanya, KKTC, Türkmenistan, Azerbaycan, Hollanda, Macaristan gibi ülkelere kadar uzamıştır.

Kosova, Bosna, Makedonya gibi yüzyıllar boyu Türk dünyasının bir parçası olarak yaşamış olan yerlerin kültür birikimlerini, bir başka deyişle Türklüğün tapu senetlerini koruma ve su yüzüne çıkarma çabalarını başarıyla yerine getirmiştir. Sayfalarında Prizren, Sarayova, Piriştine ve Üsküp gibi tarihî Türk kentleri üzerine yapılmış bilimsel çalışmalara yer vererek üstlendiği görevin daha bir üstesinden geldiğini kanıtlamıştır.

Derginin Eylül 1994’te çıkan ilk sayısından itibaren her sayının kapağında çoğu, ressam Ethem Baymak’ın olan ve hepsi Türk kültürünün önemli bir aynası gibi görülen tablolara yer verilmiş olan Bay’ın sadece kapaklarındaki tablolar bile bu yörelerdeki Türk kültür izlerinin kalıcı belgeleri olarak kullanılabilecek niteliktedir.

BAY’daki bir şiirde:

..... sanatçının dışında

Kimsenin harcı değildir

Dört bir yanına dünyanın

Binlerce güvercin uçurmak

dendiği gibi; barış güvercinleri uçuran BAY dergisi, Kosova / Türkiye ve Kosova / Türk Dünyası arasında bir edebiyat köprüsü olmuştur. Bu konum ve işlevini de son sayısına kadar başarıyla sürdürmüştür.

Dergi ve gazeteler ilgili dönemlerin dilini, fikrî anlayışını ve edebî akımlarını yansıtmaktadır. Bununla beraber nesiller arası devamlılığı sağlama, bağlantıyı kurma ve edebî geleneği aktarma noktasında büyük görevler üstlenmekte ve edebiyatın güncel hâlini görmemize olanak sağlamaktadırlar. Büyük bir sözlü gelenekten gelen Türkler için Modern Türk edebiyatının oluşmasına zemin hazırlayan gazete ve dergiler olmuştur.

Kosovalı Türk yazarlar ilk edebî ürünlerini Yugoslavya dönemi Makedonya’sında çıkan Birlik gazetesi etrafında yayımlarlar. Ancak Tan gazetesi (1969), Çevren dergisi (1973), Kuş (1979) çocuk dergisi (Vırmiça, 1999, s.210) ile birlikte Kosova Çağdaş Türk Edebiyatı yazarları kendi yayın organlarını oluşturmuşlar ve edebî ürünlerini vermeye başlamışlardır.

Bu gazete ve dergiler vasıtasıyla yüzlerce yazar ve şair yetişmiştir. Türkçem dergisi bugün geldiği noktada, Çağdaş Kosova Türk Edebiyatı yaratıcılığı açısından zengin bir arşive sahiptir. Dergi içeriğinde özellikle çocuk edebiyatı ürünlerine yer ayrılmaktadır. Görülen odur ki Balkanlarda çocuk edebiyatına ayrı bir önem verilmektedir, çünkü diğer ülkelerde gerçekleşen yayınlar aynı düzlemde ilerlemiştir.

BAY sayfalarında Prizren, Sarayova, Piriştine ve Üsküp gibi tarihî Türk kentleri üzerine yapılmış bilimsel çalışmalara yer vererek üstlendiği görevin daha bir üstesinden geldiğini kanıtlamıştır.

Dergide özel sayı olarak yayımlanan belgesel niteliğindeki bazı sayılar, özellikle Efsane Özel Sayısı ile ortak mirasa sahip Türk yurtlarında Efsanelerinin güzel örnekleri verilmiştir. Atatürk sevgisinin çok üst düzeylerde tutulduğunu gösteren Atatürk Özel Sayısı ise ayrı bir önem taşımaktadır.

Bu hizmetler geniş bir coğrafyada varlığını binlerce yıldır sürdüren Türk kültürünün kuşaktan kuşağa aktarılmasını sağlayarak varlığını sürdüren eylemler olup, bu eylemlerin her biri kültürümüzün tapularıdır. Bir toplumun yaşattığı, paylaştığı ve geliştirdiği gelenekler o toplumun kültürünü yansıtır. Aynı ırkın, aynı kültürün insanları olduğumuzun en belirgin özelliklerinde olan ortak söz ürünleri her türlü asimile etme politikalarına karşın yüzyıllar boyu varlığını koruyabilmiştir.