Diyanet İşleri Başkanlığı geçtiğimiz günlerde önemli bir rapor yayınladı.
Sanıyorum bunu her dönem periyodik olarak yapıyorlar.
Bir çeşit "tarikatlara not" niteliğindeki raporun tam adı şu:
"Dinî-Sosyal Teşekküller, Geleneksel Dinî-Kültürel Oluşumlar ve Yeni Dinî Yönelişler."
Yani, Türkiye'deki dini örgütleri (onlar, "Sosyal teşekkül" diyor), geleneksel oluşumları ve İslam'a aykırı gördükleri yeni dinsel anlayışları (onlar, "Yeni dini yönelişler" diyor) incelemişler.
Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB), raporun bir yerinde bu çalışmayı "Türkiye'nin dini haritası" olarak değerlendirmiş.
İNSAN HAYAL ETTİĞİ HER ŞEYE UYUM SAĞLAYABİLİR
Dinler ve dinsel oluşumlar insanoğlu tarafından oluşturulan birer "Kültürel sistem" aslında.
Kültürel birer sitem olarak işleyen dinler ve alt sistemleri (tarikatlar, mezhepler vb.) "Edinilmiş kültürel kalıplar" üretiyor ve bunları kuşaktan kuşağa iletiyor ve "sürdürülmesini sağlıyor."
Bir düşünür, "İnsan hayal ettiği her şeye uyum sağlayabilir" diyor.
Bir başka anlatımla, insan; hayal gücü yüksek, ulaşamadığına hayalleri ile ulaşmaya çalışan, kendisini kurguladığı hayallere "uyduran" ve uyarlama stratejileri geliştiren bir canlı.
Tabii bunlar DİB'nın raporunda dikkate alınmamış gerçekler!
DİB, bir anlamda "Dinsel yaşamın kamusal dünyasını", o da siyasal ve güvenlik perspektiflerinden ele almaya çabalamış.
Raporda karşımıza çıkan şey, (tabii, biraz dinle ilgisi olan, yalnızca dini yaşamak değil sorgulamak boyutunda olan insanlar için), "donuk bir aşinalık duygusu."
"Biz bunları biliyoruz" duygusu!
Bunları herkes biliyor, bunları bilmeyen yok da diyebiliriz.
Peki, o halde bu raporun amacı nedir?
Bir rutini yerine getirmek, uzmanlar boş durmasın mantığı mı?
Sanmıyorum.
(Buraya sonuç bölümünde döneceğim.)
"AŞIRI ÖZELLİKLER"
DİB'nın raporu "Dini oluşumlarda görülen bazı aşırı özellikleri" törpülemek mi istiyor?
Çünkü, bu konuyu önemli bir arabaşlık yapmış.
Raporun girişinde 15 Temmuz FETÖ darbesi/darbe girişimi vurgulanıyor:
"Türkiye'nin 15 Temmuz 2016'da dini istismar eden Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) eliyle maruz kaldığı ihanet ve darbe girişimi, ülkemizde dernek, cemaat, tarikat veya vakıf adıyla faaliyet yürüten dinî yapıların derinlemesine incelenmesini zaruri hale getirmiştir."
Bu güzel ve anlamlı girişin içeriğini raporun içinde ve iç mantığında daha sonra nedense göremiyoruz!
Bu satırları okuduğunuzda, "Demek ki, diğer dinsel oluşumlar, dinsel görünümlü oluşumlar da benzer bir tehlike oluşturabilir, bunları bu rapordan öğreneceğiz" duygusuna kapılıyorsunuz.
Ama, çok kısa zamanda bu düşünce uçup gidiyor.
Çünkü, "Risale-i Nur Grupları" başlıklı bölümde bile bu örgütten söz edilmiyor.
Ülkemizde kanımca birer "Otonom dinsel operasyon/işlev" yerine getiren "kişi" ve "gruplar" DİB raporunda şu başlıklar altında ele alınıyor.
- Kur'an İslâmı (na uygun davrananlar)
- Selefi Söylem
- Mehdici ve Mesiyanik Söylem
- Gelenekçi
- Dini-Siyasi Teşekküller
- Risale-i Nur Grupları
- Geleneksel Dini-Kültürel Oluşumlar (Tarikatlar)
- Diğerleri
ÖN İNCELEME
DİB'nın raporunun ön incelemesinde bir sosyolog ve de din sosyoloğu olarak şunları tespit ediyorum:
Raporda bazı "unsurlar yalıtılmış."
Pek çok "şematizm hataları" var.
"Muhakeme sıçramaları" ile karşılaşıyoruz.
Rapor farklı kişiler tarafından yazılmış, farklı otoriteler tarafından değerlendirilmiş ve bir usta tarafından "bütünleştirilememiş" (Bütünlük sağlanamamış) izlenimi veriyor.
NEYİ SABİTLEMİŞTİR?
Rapor, tarikatları cesaretlendirici mi yoksa cesaret kırıcı bir işlevi mi yerine getirmektedir?
"Halkın aydınlatılması" gerekliliği vurgulanırken, halkla niçin geniş biçimde paylaşılmamaktadır?
Aba altından sopa göstermeyi ya da her şekle sokulabilecek ve her istenildiğinde kullanılacak bir tehdit mekanizması mı oluşturulmuştur?
Raporun "eksik" olduğunu düşünüyorum.
Belki de, raporu "gizli" damgası vurulmuş olması kalan bölümünün gizli olduğunu anlatmaktadır!
Sonuç olarak, uzuun uzun üzerinde durulması gereken, TV'lerde tartışılması gereken bu rapor "neyi sabitlemiştir?"
