Osmanlı’dan cumhuriyete giden yolda, “Osmanlıcılık” ile başlayan uluslaşma süreci, II. Abdülhamit siyasetiyle “İslamcılık’a”, İslam toplumları tek tek Osmanlı’dan (Halifenin devletinden) kaçıp bağımsızlık ilan ettikçe, “deniz bitti geriye kumu kaldı” misali “Türkçülük’le” yıkılan Osmanlı’nın küllerinden yeni bir devlet kurmayı başardık. Lakin öfkeyle karışık hasımlık bitmedi. Hürriyet İtilaf Partisi’nin, Damat Ferit’in başbakanlığı döneminde geliştirilen, önce İttihatçılara, sonra Mustafa Kemal karşıtlığına dönüşen propaganda, alttan alta, bir dalga hâlinde, dini grupların hem beslendikleri ve hem de hayat verdikleri siyasi düşmanlığa dönüştü.
19 Mayıs 1919 ve sonrasında yaşanan siyasi gelişmelerin temelinde sadece İngiltere, Fransa, Yunanistan yoktu, aynı zamanda karşılıklı iç cepheler ve apaçık bir iktidar savaşı vardı. Ankara Hükûmeti’nin karşısında geleneksel Osmanlı Hanedanlığını temsil eden İstanbul Hükûmeti vardı. Üçüncü iktidar ise, Enver Paşa öncülüğünde yeniden canlandırılmak istenen İttihat ve Terakki yanlılarının yürüttüğü, hem Millî Mücadeleye destek veren ve hem de liderliği ele geçirip, savaşı kazanarak yeniden devleti yönetme gücü kazanacaklarına inanan devrik iktidar vardı.
Siyasal aktörlere bakıldığında, her iki iktidarın da hedefinde Ankara Hükûmeti, dolayısı ile Mustafa Kemal vardı. Her iki blok da onu devirmek için çalışıyordu. Ancak stratejileri farklıydı. Enver Paşa, Rusya’da, İstanbul Hükûmeti, tarihî zemini olan İstanbul’da gelecek planları yapmaktaydı.
Peki ideolojiler neydi?
İttihatçılar, milliyetçi-muhafazakâr ideolojiye inanıyordu. Enver Paşa, Rusya’da bulunduğu sırada, Ruslardan destek almak için Bolşevizm üzerinden siyasal söylemler geliştirse de gerçekte ne Marks’tan anlardı, ne de amele birliğinden.
Hürriyet ve İtilafçılar ise, ikiye ayrılsa da temel eğilimi İslamcılıktı. Millî Mücadele karşıtlığı, Mustafa Kemal’in idamı gibi, önemli bütün fetvaları veren (Dürrizade) Şeyhülislamlar partiyi destekliyordu.
Geçmiş dönemde düşmanlık besleyen bu muhalefetin, zafer sonrasında aynı düşmanlığı sürdürmesinin mantığını anlamak mümkün değil. Daha vahim olanıysa, bu düşmanlığın, kuşaktan kuşağa, dinî sarmal üzerinden servis edilip, bir asırdır muhafaza ediliyor olmasıdır.
Tarihsel geçmişle bugün arasında bir ilişki kurulduğunda hâlen daha neden Mustafa Kemal düşmanlığı yapıyorlar, sorusunun cevabı olayların gelişinden bellidir. Burada asıl sormamız gereken, yeni neslin, bu propaganda ile tarihî gerçekleri, nitelikli bir karşılaştırma yaparak nasıl anlayamadığıdır. Herhalde dinî kanallar, pek çok kişi üzerinde daha etkili oluyor ve bir türlü zaferde, başarıda, Cumhuriyette, devletin varlığı ve birliğinde, yurttaşlık kimliğinin kabulünde tam bütünleşmeyi sağlayamıyoruz.
İşte bu siyasal uzlaşmazlık, beraberinde, rejim tartışmalarını getiriyor. Rejim tartışmaları, anayasaya dayandığı için de anayasa tartışmaları hiç bitmiyor. Böylece geçmiş, şimdiye ve geleceğe dayatma yapıyor. Yüzyıldır yaşanan hazımsızlık, bugün anayasal tartışmaların özünde yer alıyor. Asıl niyet, saklanan bir dip dalga olarak varlığını, adı konulmadan sürdürüyor.
Padişahı veya meşrutiyeti, onunla birlikte Şeyhülislamlığı, zihninde yeniden üretip bugüne taşıdıktan sonra, mevcut sisteme monte ederek yerleştirmeğe çabalayan bir anlayış var. Belki adına padişah demeyecek de Partili Cumhurbaşkanı diyecek. Fark etmez. O zihnin asıl aradığı padişahvari bir siyasi model. Padişah gibi güçlü, dinle bağlantılı, Şeyhülislam gibi devletin faaliyetlerine onay (fetva) verecek bir dini otorite arıyor.
Bunu yaparsa, ödevini tamamlayacağını sanıyor.
Özgürlük istemiyor.
Hukuk devleti de istemiyor.
Şeriat soslu kurallar devleti istiyor.
Buradan da anlaşılacağı gibi İslamcıların asıl amacı kendi siyasal zihinlerinde yarattığı düzeni topluma dayatmak. Toplumun kendi kendisini yönetmesini sevmiyor. Toplumu, biz yönetelim, bizim dediğimiz, bizim koyduğumuz kuralları kabul etsin ve ona göre yaşasın diyor. Toplumun ne istediğine, nasıl giyineceğine, nasıl yürüyeceğine kendisi değil, biz karar verelim istiyor.
Sonuç olarak, 19 Mayıs ve sonrasında Atatürk’ün getirdiği Cumhuriyet yaşıyor, ama tehdit altında. İttihatçılar artık rakip değil. O kanal, Enver Paşa’nın şehadeti (ölümüyle) sona erdi. Milliyetçilerin genel çoğunluğu Atatürkçülükle bütünleşti.
Bu yazının somut göstergesini ise 19 Mayıs tarihli tüm gazeteleri topluca önünüze aldığınızda görebilirsiniz. Hürriyet İtilafçı gelenek, 19 Mayıs’tan hiç söz etmiyor. Yokmuş gibi davranıyor. Böylece yıkıcı tavrını gösteriyor. Ancak Türk Milleti, onlar gibi düşünmüyor. Millet özgürlüğü ve Cumhuriyeti sevdi ve seviyor.
