Dezenformasyon, modern toplumların karanlık ve karmaşık bir gerçeklikle yüzleştiği günümüzde giderek daha fazla önem kazanıyor.
Bilgi ve iletişim araçlarının hızla gelişmesi dezenformasyonun etkili bir araç haline gelmesine yol açmıştır.
Şimdi, bu kavramı bir örnekle açıklayalım:
“Diyelim ki sen ve arkadaşların bir oyun oynuyorsunuz ve bir arkadaşın oyunu kazanmak için hile yapıyor. Arkadaşını yanıltmaya çalışıyor. Yani dezenformasyon, yanıltıcı şeyler söylemek veya yapmak demektir.”
Gerçeği saklamak, yalanla dans etmektir
Dezenformasyon, en basit haliyle yanlış veya gerçek dışı bilgilerin kasıtlı olarak yayılması anlamına gelir. Ardında yatan karmaşıklık ve tehlikeler, dezenformasyonun sosyal, politik, ekonomik ve askeri alanlarda nasıl bir silaha dönüştüğünü açığa çıkarır.
Dezenformasyonun en yaygın hedefi, bilinçli olarak yanlış bilgi sunarak, insanların düşünce tarzlarını, davranışlarını ve tutumlarını etkilemektir.
Dezenformasyon kampanyalarının genellikle önceden belirlenmiş bir hedefi vardır.
Hedef, bir siyasi kararın desteklenmesi veya karşı çıkılması, bir ürünün satışının arttırılması veya düşman birimlerin savaş stratejilerinin bozulması gibi birçok şey olabilir.
Dezenformasyonun temel amacı, hedeflenen sonuca ulaşmak için bilinçli bir şekilde yanıltıcı bilgileri yaymaktır.
Dezenformasyonun yayılması için bir dizi farklı teknik kullanılabilir. Teknikler arasında el yazıları, sahte belgeler, fotomontajlar, montaj filmler, uydurma istihbarat ve dedikodular bulunur.
Örneğin: Sahte belgeler veya uydurma istihbarat, hedef kitlenin güvenini kazanmak için kullanılabilir. Bilgiler, inandırıcı ve resmî görünebilir ayrıca hedef kitlenin yanlış bilgilendirilmesine yol açabilir.
Gerçeklerin sessizliği, yalanların gürültüsünden daha güçlüdür.
Dezenformasyonun sosyal alanda kullanılması, toplumları ve bireyleri yönlendirmek için en etkili araçlardan biridir.
Özellikle sosyal medya gibi dijital platformlar yanlış bilgilerin hızla yayılmasına ve geniş kitlelere ulaşmasına neden olur. Dezenformasyonun yayılmasını durdurmak ve toplumu yanıltıcı bilgilerden korumak zorlu bir görev haline gelir.
Askerî veya istihbarat bağlamında dezenformasyon, düşman kuvvetlerini yanıltmak ve dezavantajlı bir konumda bırakmak için kullanılır. Düşmanın psikolojik olarak çökmesine ve direncinin kırılmasına neden olabilir. Dezenformasyon kampanyaları, istihbarat operasyonlarının önemli bir parçasıdır ve düşmanın karar verme yeteneklerini zayıflatabilir.
Dezenformasyon, sadece yanlış bilgi üretme ve yayma yoluyla değil aynı zamanda mevcut bilgileri kötü niyetle kullanma ve çarpıtarak sunma yoluyla da gerçekleştirilebilir. İnsanların zaten sahip olduğu bilgileri yanıltıcı bir şekilde manipüle eder. Dezenformasyon, hedef kitle üzerinde derin etkiler yaratabilir. Çünkü insanlar genellikle mevcut bilgilere güvenirler.
Bunun ötesinde dezenformasyon, geleneksel propaganda veya "Büyük Yalan" tekniklerinden farklıdır.
Propaganda genellikle duygusal bir etki yaratmayı amaçlar. Dezenformasyon ise insanları kuşku içinde bırakarak veya yanlış bilgileri yanlış amaçlara bağlayarak manipüle etmeyi hedefler. Dezenformasyon, kitleleri kuşkulu hâle getirerek gerçekleşmemiş iddialarla insanların güvenini zedeler ve hedeflenen sonuca ulaşır.
Eğer hedef kitle dezenformasyonun etkilerine karşı savunmasızsa başka bir teknik de kullanılabilir; gerçeklerin gizlenmesi veya sansürleme.
Bilgi akışını kontrol etmek ve istenmeyen bilgilerin yayılmasını engellemek için kullanılır. Bilgi alma kanalları tamamen kapatılmadan bırakılırsa, kısıtlı bilgiler dezenformasyonla doldurulabilir ve hedef kişi veya grup kolayca ispatlanamayan iddialarla kuşkulu bir durumda bırakılabilir.
Bilgi manipülasyonunu tanımak ve gerçek bilgileri ayırt etmek bireyler ve toplumlar için hayati öneme sahiptir. Bilinçli bir şekilde yanıltıcı bilgilere karşı savunma geliştirmek ve etkili bir iletişim pratiği oluşturmak için gereklidir. Dezenformasyonla mücadele bilinçli ve eğitimli bir toplumun temel bir unsuru olmalıdır.
Gerçekleri arayanlar bilgiye aç, dezenformasyona kapalı olmalıdır.
…..
Not: 28-29 Ekim tarihinde Cumhuriyetimizin 100. Yılında İzmir Kitap Fuarı’nda olacağım. Görüşmek üzere…
