Aydınlanmadan esinlenen bir aydın Mevlüt Kaplan

Bazı ödüller vardır ki ödül verilen kişiler ince elenip sık dokunur. Bunlardan bazıları; Cahit Külebi, Arif Sağ, Turhan Selçuk, Halil İnalcık, Yaşar Kemal gibi önemli kültür sanat adamlarına verilen Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri; Nakkaş Nilgün Gencer, hat sanatçısı Mehmet Özçay, baston ustası Cumali Birol, Kutnu dokuma ustası Abdülkadir Mekki, Tespih yapım ustası Bünyamin Korucu, Karagöz sanatçısı Recep Şinasi Çelikkol, Çini ve seramik sanatçısı Adil Can Güven gibi Türkiye'nin ve gönül coğrafyasının farklı köşelerinde sanatlarını icra eden, kültür ve medeniyet mirasını yarınlara taşıyan sanatçılara ve ustalara verilen Kültür Bakanlığı Yaşayan İnsan Hazineleri Ödülleri; 40 yıldır Darülaceze gönüllüsü. Haftanın iki günü Darülacezeye gelip burada yaşayanların bakımlarıyla ilgilenen Şengül Kazan gibilere ‘Dünyayı iyilik değiştirecek sloganıyla verilen’ uluslararası iyilik ödülleri; Genel başkanlığını İrfan Ünver Nasrattınoğlu’nun yaptığı, TFK’nın 1981de başlattığı bazıları: 1981 - İbrahim Aslanoğlu, Nail Tan, Güven Tanyeri, 1985 - Saim Sakaoğlu, M. Sabri Koz, Kâmil Toygar, Tahir Kutsi Makal, Nida Tüfekçi, 1990 - Mehmet Yardımcı, Musa Seyirci, Orhan Kurt, Fahrettin Kırzıoğlu, Ahmet Topbaş gibi halk bilimine emek verenlere verilen ve halk biliminin nobeli sayılan İhsan Hınçer Türk Folkloruna Hizmet Ödülleri gibi ciddi ödüllerden biri de, Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği’nin her yıl 24 Kasım'da verdiği Mustafa Necati Öğretmenlik Meslek Onur Ödülü’dür.

2022’de öğretmenlik meslek onur ödülünü layık gördüğü kişi, mesleğini duruşuyla, yaşamıyla, ürettikleriyle taçlandıran Mevlüt Kaplan olmuştur.

20 Haziran 1930’da Konya’nın Akşehir ilçesine bağlı Ökes köyünde dünyaya gelen Mevlüt Kaplan, 1948’de, ‘çölde vaha, bozkırda kabuğunu kıran çekirdek ve üzerindeki ağır soğuğu delen kardelenler’ benzeri ülkemizi bir eğitim ve uygarlık bahçesine çeviren Cumhuriyet devrimlerinin Köy Enstitüleri gibi eğitim kurumlarıyla baştan başa yeniden yaratıldığı dönemde Ereğli İvriz Köy Enstitüsü’nü, 1955’de Gazi Eğitim Enstitüsü Özel Eğitim Bölümünü bitirmiştir. Almanya ve İngiltere’de çocuk edebiyatı üzerine öğrenim gören Kaplan, 1962’de Marylebone Dil Koleji'ni bitirip bir yıl Londra BBC Radyosu'nda çalıştıktan sonra yurda dönmüştür.

Konya ve Akşehir’de öğretmenlik, Mersin ve Antalya’da ilköğretim müfettişliği, İzmir’de eğitim uzmanlığı yapmış, Türkiye Öğretmenler Sendikası'nın (TÖS) kurucuları arasından yer almıştır. 1953’te Eşeğimiz ve Ben adlı kitabında komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle yargılanıp aklanan Kaplan, 1964’te İzmir’de Özgür Eğitim Yayınevi’ni kurmuştur. 1958’de Öğretmen Ayten hanımla evlenen Mevlüt Kaplan, Özgür ve Özlem adlı iki çocuk babası olmuş ve yaşamını 1958’de atandığı İzmir’de sürdürmüştür.

Mevlüt Kaplan’ın ilk şiiri 1946'da Samsun’da çıkan Yayla dergisinde yayımlanmış, daha sonra şiir ve yazıları Ülkü, Erciyes, Edebiyat Dünyası, Kaynak, Fikirler, Sultandağı, İvris, Köy Postası, Sabah Postası, Demokrat İzmir, Cumhuriyet, Demet, Yücel, Köy ve Eğitim, İmece, Yeni Ufuklar, 20. Asır gibi dergi ve gazetelerde okuyucularla buluşmuştur.

Yazın yaşamı, 1945’te İvriz Köy Enstitüsü'nde iken başlayan Mevlüt Kaplan, öğrenci iken yazdığı ve Fikirler dergisinde yayımlanan: Özledim özledim köyüm Ökes’i / Tas tas ayranını içesim geldi / Hani nerde kaval sesi koyunlarda çan sesi / Koyunu kuzudan seçesim geldi biçiminde başlayan şiiri okul müdürünün dikkatini çekip teftişe gelen Bakan Hasan Ali Yücel’e şair bir öğrencisi olduğunu söylemesi üzerine çağırtıp tanışmış, şiirini okutup dinlemiş ve çok beğenmiş, bu tanışıklık hem şevklendirmiş hem de yaşam boyu görüşmelerine vesile olmuştur.

Çocuk edebiyatı alanında çok sayıda ödül alan Kaplan’ın ilk ödülü şiir dalında 1947’de Bursa Nilüfer Dergisi’nde üçüncülük ödülü ile başlamıştır. 1948’de Edirne Damla Dergisi’nden şiir dalında birincilik, 1948’de şiir dalında Konya Valiliği’nden birincilik, 1954’de öykü dalında Gazi Üniversitesi Edebiyat Bölümü Kültür Kolu’ndan birincilik, 1962’de şiir ile Londra Kıbrıs Türk Cemiyeti’nden ikincilik, 1962’de öykü ile Konya Turizm Derneği’nden birincilik, 1962’de şiir ile Yeni Konya Gazetesi’nden ikincilik, 1963’de makale ile Konya Turizm Derneği’nden birincilik, 1972’de şiir ile İstanbul Taşlı Tarla Dergisi’nden ikincilik ödülü, 1993’de araştırma dalında İzmir-Dikili Belediyesi’nden üçüncülük, 1996’da roman dalında Ankara-Çankaya Belediyesi’nden üçüncülük ödülü, 2001’de Türk Diline katkısı nedeniyle Kosova Türk Kültür Sanat Derneği Türkçem Dergisi’nden Uluslararası Yılın Ödülü’nü almıştır. 2006’da İzmir’i Sevenler Kültür Platformu’ndan Onur Ödülü, 2007’de Azerbaycan Uluslararası Bilim Kurulu’ndan roman dalında Dünya Çocuk Edebiyatı Birincilik Ödülü, 2008’de şiirle Ilgın Beykonak Bilim-Kültür Vakfı’ndan birincilik ödülü ile onurlandırılmıştır.

2009'da edebiyata hizmeti nedeniyle İzmir/Konak Belediyesi tarafından yaşadığı sokağa Mevlüt Kaplan Sokağı adı verilmiştir.

Toplumcu gerçekçi çizgide çocuklar için yazdığı eserlerinde onlara öğütler vermeyi ihmal etmeyen Mevlüt Kaplan, eğitimci kimliğinin gerektirdiği sorumlulukla çocuklara yönelik masallar, şiirler, romanlar, öyküler kaleme almış; derlemeler yapmıştır. Nasrettin Hoca'dan Keloğlan'a, Anadolu Masalları'ndan Kurtuluş Savaşı öykülerine, bilmecelerden tekerlemelere kadar pek çok alanda derlemeler yapan Mevlüt Kaplan, bu yolla çocukları eğlendirirken bilgilendirmeyi amaçlamıştır.

İlk şiir kitabı Cıvıltı 1950’de; ilk masal kitapları Ceylan Kuzu, Peri Kızı, Aksi Horoz, Devler Arasında Bir Kız 1960’ta yayımlanan Mevlüt Kaplan’ın kitap sayısı 600’ü aşmıştır.

1981'de emekli olan Mevlüt Kaplan, 1997’den sonra adına her yıl verilen ve halen devam eden ‘Mevlüt Kaplan Edebiyat Ödülü’ düzenlemiştir.

2015’te 70. Sanat Yılı nedeni ile Konak Belediyesi, Yeni Kuşak Köy Enstitüleri Derneği, (KIBATEK) ve Müfettişler Derneği tarafından 70. Sanat Yılı etkinliği yapılmıştır. 7 Mayıs 2007’de de Azerbaycan Gence Devlet Üniversitesi edebiyata katkıları nedeniyle Fahri Doktora ile taltif etmiştir.

Ülkemizin demokrasi ve çağdaşlaşma mücadelesinde kimi bedeller ödeme pahasına yerini almaktan hiç çekinmeyişi, Mevlüt Kaplan’ın, eğitim, demokrasi, sendikal örgütlenme ve yazınsal mücadelesi gelecek kuşaklar için ilham verici rol model olmuştur.

Halen 94 yaşında olup, yazın yaşamını sürdüren Mevlüt Kaplan’a, 2022’de Kemal Kocabaş ve Rifat Güler benim de ‘Çocuk Edebiyatında Şiir ve Mevlüt Kaplan” başlıklı bir yazıma yer vererek hazırlayıp yayımladıkları Armağan Kitapla taçlandırmışlardır. Bu kitapta, Vedat Günyol’un dediği gibi, “Mevlüt Kaplan; Hasan Ali Yücel ve özelikle de İsmail Hakkı Tonguç’tan aldığı aydınlanma esiniyle besli bir eğitimden geçmiş ve bu eğitimin nimetlerinden yararlanmış bir aydındır.”

Köy Enstitülerinin Türk toplumuna kazandırdığı yurtsever, üretken bir ulu çınar olan değerli dostum Mevlüt Kaplan’a; mutlu, sağlıklı, bol yazılı yıllar dilerim.