Türk tarih ve siyasetinde İttihad ve Terakki etkisi

Geçen yüzyılımızın siyasi tarihine damga vurması kadar hakkındaki bitmez tükenmez tartışmalar günümüze kadar uzanan İttihad ve Terakki Cemiyeti her dönem meraklı bir araştırma konusu olmuştur. Pek tabii, bu araştırmalar da yeni tartışmaları beraberinde getirmiştir.

Hakan Boz’un editörlüğünde konunun uzmanı 16 araştırmacının katkılarıyla oluşan “Bayrak Kalpak Revolver” adlı kapsamlı çalışma, “İttihad ve Terakki nasıl tartışılmalı?” sorusunun cevabını başarıyla ortaya koyuyor.

Çalışmada Gökberk Yücel, Orhan Koloğlu, Hüseyin Raşit Yılmaz, İlyas Kara, Nevzat Artuç, Baran Dural, Mustafa Yiğit, Afşın Efkarlıoğlu, Mehmet Emin Elmacı, Bahar Aşçı, Ercan Uyanık, Erol Cihangir, Bülent Şenses, Hülya Toker, Oğuz Yücel, İkbal Vurucu gibi isimlerin makaleleri yer alıyor.

İttihad ve Terakki’ye yönelik tartışmalar, aradan geçen onca zaman rağmen, Türk siyasetinde güncelliğini muhafaza ediyor. İttihat ve Terakki alanında dünya çapında en önemli isimlerden Prof. Feroz Ahmed, çalışma hakkında şu değerlendirmeyi yapıyor:

“20. yüzyıl, Osmanlı İmparatorluğu için, 1908 yılında, İttihad ve Terakki Cemiyeti’nin meşrûtiyeti ilan etmesi ile başladı. 1908 yılı, Türkiye Cumhuriyeti’nin temel kurallarının belirlendiği, modern Türkiye için bir dönüm noktası oldu. Bununla birlikte Cemiyet, 1919 yılına kadar politik yaşamda imparatorluğun temel gücüydü. On altı makaleden oluşan bu kitap, İttihad ve Terakki Cemiyeti’ni her yönden inceliyor; Cemiyet’in politik, sosyal, ekonomik ve ideolojik fikirlerini tahlil ediyor. Derin analizlerin yer aldığı bu kitabın, yararlı ve akıcı bir şekilde modern Türkiye’nin temellerini anlamak isteyenlere yardımcı olacağını düşünüyorum.”

Kitapta, imparatorluğa yön veren Enver-Cemal-Talat paşaların biyografileri; Cemiyet’e dair söylemler ve söylentiler; İttihat ve Terakki Cemiyeti’ni ortaya çıkaran faktörler; Osmanlı ekonomisinin, ordusunun ve bürokrasisinin genel durumu; Cemiyet’in eğitim-öğretim alanlarında, orduda, siyasette yaptığı reformları; Ziya Gökalp’in fikirlerinin cemiyet üzerindeki etkileri; I. Dünya Savaşı devrinde Osmanlı İmparatorluğu; Alman subayların Osmanlı ordusundaki konumu, ve daha pek çok mevzu etraflıca analiz ediliyor.

Timaş Tayınları

Tel: (0212) 511 24 24

Padişah dayısına muhalifti

Mütareke Döneminde Prens Sabahattin ve Muhiti Ramazan Erhan Güllü

Prens Sabahattin, Türk siyasi hayatında “liberal” bir fikir ve siyaset adamı olarak ve “adem-i merkeziyet ve teşebbüs-i şahsi” düşüncesiyle tanınmaktadır. Anne tarafından Osmanlı hanedanına mensup olması Prens’in hayat hikâyesini ve ilmî/siyasi faaliyetlerini daha önemli hâle getirmiştir. Dayısı Sultan II. Abdülhamit’e karşı muhalefete dâhil olması, hatta muhalefetin liderlerinden birisi haline gelmesi Prens’e karşı merakı artıran esas önemli hususlardır.

Bu açıdan Prens Sabahattin Türkiye’de tarih ve sosyoloji alanlarındaki birçok akademik çalışmanın inceleme konusu olmuştur. Türkiye’de tarihin popülerleşmesiyle Prens Sabahattin figürü, popüler tarih kitap ve dergilerinden televizyon dizilerine kadar, tarih severlere sunulan bir tarihî karakter hâline de gelmiştir. Neticede bugün Türk toplumunda tarihle ilgilenen, tarihe meraklı hemen herkesin kafasında olumlu veya olumsuz bir Prens Sabahattin portresi şekillenmektedir.

Prens Sabahattin’le ilgili literatürde var olan akademik çalışmalar ağırlıklı olarak kendisinin sosyolojik görüşlerinin incelenmesinden veya Meşrutiyet Dönemi’ndeki siyasi mücadelesinden ibarettir. Prens’in Mütareke Dönemi’ndeki faaliyetleri, döneme dair bazı çalışmalarda kısaca bahsedilip geçilen hususlar olarak kalmıştır. Bu çalışma, literatürde var olan bu eksikliği doldurmayı hedeflemektedir.

Prens Sabahattin, “muhit”i ile anılan bir siyaset adamıydı. Kendisi ve taraftarlarından oluşan bu kitle Mondros Mütarekesi sonrası nasıl tavır almıştı? Millî Mücadele’yi desteklediler mi? Liberal söylemlerden vazgeçip milliyetçi bir politika mı savundular? Eser, bunlar gibi soruların cevaplarını ararken Millî Mücadele tarihinin siyasi cephesine de ışık tutmaktadır.

Ötüken Neşriyat

Tel:(0212) 251 03 50