Ödeme krizi mi var
Bir süredir devlette ödeme ve ödenek sıkıntısının olduğu şüphesi konuşuluyor.
Bu, maaşları ödeyememek gibi bir kriz değil. Onu zaten para basarak bir şekilde hallediyorlar.
Üstelik devletin yüzde 80''ine yakın gelirlerinin vergi gelirleri olduğu düşünüldüğünde bunun olması pek olası gözükmüyor.
Fakat bütçenin yılın yarısında tükenmesi ve ek bütçe hazırlanmasının ardından geçen günlerde çıkan bir haber bu şüpheyi artırdı.
Bloomberg''den Fırat Kozok, Kerim Karakaya ve Çağan Koç''un haberine göre, Türkiye, Rusya''dan doğal gaz ödemelerinin bir kısmının ertelenmesini istedi.
İsmini açıklamayan bir kişinin aktardığına göre, ödemelerin bir kısmı 2024''e ertelenmek isteniyor. Söz konusu görüşmeler, iki ülke arasında BOTAŞ''ın yükümlülüklerinin %25''ini dolar yerine ruble olarak ödemesine izin veren anlaşmadan sonra gündeme geldi.
Türkiye''nin enerji ithal etmeye bağımlı olması ve Türk lirasının 2022 yılında dolar karşısında %28''den fazla değer kaybetmesi doğal gaz borçlanmasının ertelenmesinde de etkili oldu. Türkiye''nin Ağustos ayındaki ticaret açığı, 2021 yılının Ağustos ayına göre iki kattan fazla artarak 11,2 milyar dolara ulaşmıştı.
Tam da bu ödeme ve ödeneklerin gecikmesiyle ilgili bir detay yakaladım.
Sayıştay raporlarında yer alan tespitlere göre aynı durumun Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı''nda da var olduğu anlaşıldı. Bakanlığın hak edilmiş proje ödeneklerini geciktirerek ödediği raporlarda belirtildi.
Transfer ödeneklerini gönderme süreçlerindeki aksamalardan dolayı Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı''nın Bölge Kalkınma İdaresi''ne ödenek aktarımının gecikmesi ve bu nedenle de, Kalkınma İdaresi''nin proje yürütücülerine hakediş bazında, iş yapıldıkça gerçekleşmesi gereken ödenek aktarımlarının gerçekleşmediği açıkça yazılmış.
Hatta istisnai durumlarda kullanılması gereken yöntemler devreye sokularak defaten yapmak zorunda kalınması ve bazı proje hesaplarındaki paraların Kamu Haznedarlığı Yönetmeliği hükümlerine göre işletilerek nemalandırılmaması proje yürütümlerinde aksamalara neden olmuş.
2021 yılındaki ödeneklerin; belirtilen proje ve faaliyetler ile bölgelerin gelişme potansiyelini artırmaya ve kalkınmasına katkı sağlayacak araştırmalar ve etüt projeler için ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına Sanayi ve Teknoloji Bakanı tarafından belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde kullandırılacağı talimatlandırılmış.
Sonuç olarak...
Alt projeler için Bakan oluru almak üzere Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı''na yazı yazılmış.
Bakan oluruyla ilgili ödenekler kullanılabilir hale gelmiş.
Belirtilen Bakan olurları sonrasında başkanlığa ödeneklerin ancak Ağustos-Aralık aylarında peyderpey aktarılabildiği görülmüş.
2021 yılı yatırım programında üç ana program hariç tüm programların 2021 yılında başlayıp biteceği öngörülmüş.
Oysa yukarıdaki tabloda görüleceği üzere, 2021 yılında tahsis edilen toplam 32 milyon 684 bin TL ödeneğin 32 milyon 651 bin TL''si usul ve esasların istisnai hükümlerinden yararlanılarak açılan proje hesaplarına defaten aktarılmış.
Projeler incelendiğinde bazı genel koordinatörlüklerde proje hesaplarında bulunan tutarların vadeli hesaplarda değerlendirilmesinin sağlandığı, bazı genel koordinatörlüklerde ise vadesiz hesapta uzun süreler bekleyen tutarlar olduğu görülmüş.
Aktarılan tutarların sadece yüzde 4,9''u projeler için gerçek harcamaya dönüşmüş, kalan tutar ise gelecek yıllarda kullanılmak üzere ilgili hesaplarda bekletildiği anlaşılmış. Takip eden yıllarda projeler gerçekleştirildikçe uygulayıcı kuruluşlar tarafından hakediş ödemeleri yapılmış ama bu sürecin de yaklaşık 2-3 yıl sürdüğü raporda belirtilmiş.
Çok uzattım.
Sonuç olarak bakanlık bünyesindeki alt projelerin ödeneklerinin gönderilmesinde ve ödenek çıkarılmasında -ki burada milyonlarca liradan bahsediyoruz- gecikmeler yaşandığı ortaya konuyor.
Sadece tek bir kurumda yaşanan ödenek sıkıntısından yola çıkarak "devlette ödeme krizi var" demek durumu manipüle etmek olur.
Fakat son yaşananların ışığında büyük resme bakınca insan "ne oluyoruz" demekten de kendini alamıyor.
Bütçenin yılın ortasında yetersiz kalarak ek bütçe hazırlanması, doğal gaz ödemelerinin 2024 yılına ertelenmek istenmesi ve bakanlık ödeneklerinin çıkarılamaması ya da çok geç çıkarılabilmesi bana sıradan bir olay gibi gelmiyor.
Bu konuyu takip edeceğim. Eğer diğer Sayıştay raporlarından da benzer durumlar çıkarsa yeniden ele alırız.
