Çoğumuzun hafızası süper güçlü değil. Lisede biyoloji dersinde ezberlediğin bitki türleri mesela. Hatırlıyor musun? Tabii ki hayır.
Ama 10 yıl önce televizyonda duyduğun saçma bir reklam jingelını? Onu hatırlıyorsun değil mi? Beynimiz böyle garip ve biraz da sinir bozucu çalışıyor.
Beynimiz aslında sürekli "hafıza doldu" mesajı veren bir telefon gibi. Yeni bilgiler geliyor ama hemen sonra da "kullanılmayanları silsem iyi olur" diyerek işe koyuluyor. Bu olaya bilim insanları "sinaptik budama" diyor.
Ben daha basit söyleyeyim. Beynin kendi kendine "hayatımı düzenliyorum" diyen bir temizlikçi gibi davranıyor. Kullanılmayan bilgileri hızla çöp kutusuna atıyor. Eh, bazen önemli bilgileri de yanlışlıkla siliyor ama olsun...
Öğreniyoruz ama nasıl öğreniyoruz?
Asıl mesele, öğrenmek gerçekten düşündüğümüz kadar doğal bir süreç mi?
Çoğumuz aslında öğrenmiyoruz, sadece kopyala-yapıştır yapıyoruz. Sınava girerken defalarca okuduğun bir sayfayı düşün. Sınavdan çıktıktan sonra ne kadarı aklında kalıyor? Sıfıra yakın, değil mi?
Çünkü o bilgiyi beynine "kalıcı" değil, "geçici olarak tutacağım" diye kaydettin.
Biraz acı gerçek geliyor. Kolayca öğrendiğin şeyleri daha hızlı unutuyorsun. O yüzden öğrenirken biraz zorlanıyorsan, aslında iyi haber: Doğru yoldasın!
Peki, bunu nasıl değiştirebiliriz?
Mesela “Feynman Tekniği” denen bir yöntem var. Basitçe, karmaşık bir şeyi 6 yaşındaki bir çocuğa anlatır gibi anlatabiliyorsan, onu gerçekten anlamışsın demektir. Sen de dene, emin ol işe yarayacak!
Bir başka önemli nokta da, öğrendiğin şeyleri arada hatırlamaya çalışmak.
Kaliforniya Üniversitesi’nden psikolog Robert Bjork diyor ki, “Öğrenmenin en iyi yolu bilgiyi geri çağırmak için aktif olarak çaba harcamak.” Yani sadece kitabı okumak değil, kapatıp "Şimdi ne öğrendim?" diye kendine sormalısın.
Dün gece Netflix'te izlediğin diziyi arkadaşına nasıl anlatırsın?
Önemli sahneleri, karakterleri ve ana fikri hatırlayarak, değil mi? Ders çalışırken de aynısını yap. Kitabı kapat, aynaya bak ve anlat. Garip geliyor belki ama inan bana, beynin o bilgiyi çok daha kalıcı hale getirecek.
Uyku çok önemli (ve bu klişe değil!)
Uyku gerçekten önemli. Beyin gece boyunca yeni öğrendiğin bilgileri temizliyor, düzenliyor ve kalıcı hale getiriyor. Yani uyumadan önce 15 dakika Instagram’da dolaşmak yerine, öğrendiğin konuyu hızlıca gözden geçir. Sonra da rahatça uyu. Ertesi gün farkı göreceksin!
İşin özü ne peki?
Artık ezberleme devri bitti. Bugün herkesin cebinde sınırsız bilgi var. Önemli olan ne bildiğin değil, o bilgiyi nasıl kullandığın ve nasıl hatırlanabilir hale getirdiğin.
Beynine biraz daha iyi davran, onu biraz zorla ama güzel ödüller de vermeyi unutma. Beyin senin beynin. Kontrolü sen almazsan, o kendi kafasına göre temizlik yapmaya devam edecek.
Unutma, öğrenmeyi öğrenirsen, her şeyi öğrenebilirsin!
Şimdi sayfayı kapat ve bir düşün bakalım, bu yazıdan ne hatırlıyorsun?
