Atatürk’ün serhat şehri Kars seferinden anılar

Mustafa Kemal Atatürk hakkında yazılmış anı kitaplarına bir yenisi daha eklendi. Deneyimli gazeteci Kubilay Çelik’in kitabını diğerlerinden farklı kılan Atatürk-Kars ilişkilerini odak alan ilk çalışma olması. Türkiye'nin "Gazi" ünvanı verilmiş ilk şehri olan Kars hakkında, günümüze kadar yazılmış yayınların sayısının azlığından yola çıkan Kubilay Çelik, Atatürk-Kars bağlamında araştırmaları sonrasında, “Hoş Gelişler Ola Mustafa Kemal Paşa / Gazi’nin Kars Anıları” adlı kitabı okurlarla buluşturmuş. "Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın, 6 Ekim 1924 tarihinde Kars'a gelişiyle ilgili" bu kitabı yazmadan önce, yıllar süren yoğun bir araştırma yaptığını belirten Kubilay Çelik bu süreçle ilgili şunları söylüyor:

“Bir Karslı olarak başta doğduğum kent olmak üzere Türkiye'nin her yanından, ulaşabildiğim kaynaklardan 3 yıl boyunca bilgi ve belge topladım. Bu konuda en yüksek makamlardan başlayarak yüzden fazla kişiyle görüştüm. Ülkemizin birçok kentinde olduğu gibi Kars'ta da o dönemlerde, maalesef arşivciliğe önem verilmediği için bilgiye ulaşmak hiç de kolay olmadı. Bilgi ve belge istediğimde resmî kuruluşlar, topu hep birbirine attı. Belli ki bu konuda ciddi bir arşivleri yoktu. Şehrin en yetkilileri dâhil kimseden sağlıklı bilgi alamadım. Dahası, Kars'la İlgili yazılmış olan kitaplardaki belgeler ve evraklarda, birçok yanlış ve eksikler vardı. Bunları ayıklayıp düzeltmek de aylarımı aldı. Kars'la ilgili kitapları incelediğimde, mantığa oturmayan birçok şeye rastladım. Yanlış tarihler, yanlış yaşlar, olmayan kişiler ve mekânlar, hep birbirine karışmıştı. Elimden geldiğince bunları düzeltmeye ve de daha az hatasız bir kitap yazmaya çalıştım.”

Birbirinden ilginç konuların yer aldığı kitabın içeriği hakkında da Kubilay Çelik şu özeti yapıyor:

“Tarihe 93 Harbi olarak geçen Osmanlı-Rus Savaşı'nda, Osmanlı ordusu yenilince tam kırk yıl (1877-1917), Rusların işgalinde kalan Kars, Gazi Mustafa Kemal'in merakına mazhar olmuştu. 29 Ekim 1923 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin daha bir yılı dolmadan Gazi Mustafa Kemal Paşa, Sonbahar Gezileri kapsamında, 6 Ekim 1924 tarihinde, merak ettiği Kars'a, eşi Latife Hanım ve maiyetiyle birlikte geldi.

Gazi'nin Kars'a gelişi, âdeta bir bayramdı ve öyle de kutlanmalıydı. Ancak tüm Türkiye gibi Kars halkı da yoksuldu. “Gazi Mustafa Kemal Paşa'ya armağan olsun.” diye ‘Hoş Gelişler Ola, Mustafa Kemal Paşa’ folklorik türküsünü bestelediler. Kars'a, tren istasyonuna indiğinde, çalınıp hep bir ağızdan söylenen ve oynanan bu türkü, Gazi Paşa'yı oldukça memnun etmişti. Kars'ta beş gün kalmayı planlayan Gazi Mustafa Kemal Paşa, Başvekil İsmet İnönü'den gelen “Paşam, Musul elden gidiyor.” telgrafıyla bu gezisini sekiz buçuk saatte keserek Ankara'ya dönmek zorunda kalmıştır. Ancak Kars'ta kaldığı süre içinde, bu türküyü, üç-dört kez istemişti. Oldukça memnun kalan Gazi, türkünün söz yazarı ve bestecisini, kendi kişisel çekiyle 500'er lirayla ödüllendirdi (Bu türkünün bestecisinin hazin ölümü sonucu, evinde yapılan aramada, Mustafa Kemal'in kendisine verdiği çek bulundu. Sanatçı, Gazi Paşa'nın bu çekini bozdurmamıştı).

Bu arada Kars Türk Ocakları, Latife Hanım'dan, 1925 yılında Ankara'da düzenlenecek olan konferansta kendilerini temsil etme ricasında bulundu. Gazi Paşa'nın da “Olur”uyla Latife Hanım, Ankara'da Kars delegesi oldu. Dönüşte Sarıkamış'a uğrayan Gazi Mustafa Kemal ve eşi Latife Hanım arasında başlayan şiddetli tartışma sonucu, Gazi Paşa, Başvekil İsmet İnönü'ye bir telgraf çektirerek boşanma işleminin başlatılmasını istedi. Eğer Latife Hanım, Gazi Mustafa Kemal'den boşanmasaydı ilk seçimde Kars Milletvekili olacaktı.”

Nobel Bilimsel Yayınları

Tel:(0312) 278 50 77

Bir dönemin ruhuna ışık tutan hatıralar

Edebiyat araştırmacısı Necati Tonga, Hüseyin Cahit Yalçın’ın, 1938 yılında haftalık Yedigün mecmuasında “Mercan’dan Bâbıâli’ye” başlığı altında yayınlanan maarif ve memuriyet hayatı ile ilgili hatıralarını kitaplaştırdı.

Hikâye, roman, mensur şiir, eleştiri, tercüme, biyografi, fıkra, sohbet, makale, mektup gibi edebiyatın her türünde eserler kaleme alan Hüseyin Cahit Yalçın’ın üzerinde durulması gereken yönlerinden biri hatıra yazarlığıdır. O, -tıpkı Edebiyat-ı Cedide topluluğundan arkadaşı Halid Ziya gibi- hatıralarla yaşayan ve hemen her fırsatta anılarını yazıya döken bir yazardır.

“Mercan’dan Bâbıâli’ye”, Hüseyin Cahit’in biyografisine ışık tutan bir eser olmasının yanı sıra, ele aldığı dönemin ruhunu yansıtan, bilhassa 1896-1908 yılları arasında eğitim dünyamızla ilgili mühim ipuçları içeren bir kitap.

Yazarın hatıralarını neşrederken -biraz da “bıçkın” mizacının etkisiyle- memuriyet hayatımıza ve maarif sistemimize dair yer yer sert eleştiriler yönelttiği görülür. Kitapta ele alınan hadiselerin üzerinden bir asırdan fazla bir süre geçmesine rağmen, Hüseyin Cahit’in işaret ettiği bazı problemlerin “kronik” bir hâl aldığını ve bazı şeylerin günümüzde dahi değişmediğini görmek de oldukça şaşırtıcı.

Ötüken Neşriyat

Tel:(0212) 251 03 50