Türkiye, sanki hiç geri dönüşü olmayacak gibi gri alan bırakmadan ilişkilerini bozduğu ülkelerle başlattığı yeniden diyalog kurma çalışmalarında olumlu sonuçlar almayı beklerken, birtakım aksaklık ve gecikmelerle karşılaşmaktadır.
İsrail, S.Arabistan, BAE ve Mısır''la normalleşme çalışmalarında, geçmişte oldukça sert ifade ve davranışlar yaşanmasına rağmen ilerleme kaydedilirken, Suriye''yle arzu edilen gelişme sağlanamamıştır.
Suriye''yle normalleşmede karşılaşılan aksaklığın, ilişkilerin bozulmasının ana sebebi olan Suriye''nin geçmişte iç durumuna müdahale teşebbüsünden ve onun çevre ülkeleriyle ilişkilerinde son zamanlarda ilerleme kaydetmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Diyaloğu aksatan gelişmeler
Suriye üzerinde büyük etkisi olan ve diyalog kurmamızı da arzu eden Rusya, Türkiye''nin başlattığı normalleşme adımlarında kolaylaştırıcı rol üstlenmiş ve görüşmelerin kendisinin de dahil olduğu üçlü platformda yapılmasını sağlamıştır.
Zaten Astana sürecinde birlikte olduğumuz İran da, oluşan bu üçlü platformun dışında kalmaktan kaygı duymuş ve o da buna katılmak istemiş, istek diğerleri tarafından da uygun görülmüş ve görüşmeler dörtlü platformda yapılmaya başlanmıştır.
İstihbarat Başkanları ve Savunma Bakanlarının Moskova''da bir araya gelmesini müteakip, Dışişleri Bakanlarının görüşmesine alt yapı oluşturmak üzere 15-16 Mart 2023''te toplanması kararlaştırılan Dışişleri Bakan Yardımcıları toplantısı ertelenmiştir. Ertelenmeye Esad''ın, müzakerelere ancak Türkiye''nin işgal ettiği topraklardan çekildikten sonra devam edilebileceğini, aksi takdirde müzakerelerin göstermelik olmaktan ileri gidemeyeceğini ifade etmesinin sebep olduğu değerlendirilmiştir.
Bu toplantı daha sonra 3-4 Nisan 2023''de Moskova''da yapılmıştır. Yapılan açıklamalar iyimser olmasına rağmen toplantıdan yeterli sonuç alınamadığı anlaşılmaktadır.
Türkiye Cumhurbaşkanlığı sözcüsü yaptığı açıklamada, bunun devamı mahiyetinde yine Savunma Bakanları ve İstihbarat Başkanlarının Moskova''da bir araya geleceğini ve diyaloğun yoğunlaşarak sürdürüleceğini ifade etmiştir. Rusya''nın Şam Büyükelçisi de, 10 Nisan''da yapılması beklenen dört ülkenin Dışişleri Bakanları toplantısının Mayıs 2023''e ertelendiğini duyurmuştur.
Türkiye ve Rusya Dışişleri Bakanları''nın 07 Nisan 2023''te Ankara''da yaptığı görüşmede, Türkiye Dışişleri Bakanı, diyaloğun ve istişarelerin yoğunlaşarak devam edeceğini belirtmiş, Rusya Dışişleri Bakanı da, "Türkiye ve Suriye arasındaki ilişkiler Rusya aracılığıyla normalleşiyor" demiştir.
Suriye diplomatik güç topluyor
Suriye''nin son zamanlarda çevre ülkeleriyle geliştirdiği ilişkilerin, ona siyasi ve diplomatik güç kazandırdığı anlaşılmaktadır.
Mısır''la Dışişleri Bakanları arasında kurduğu diyalog, Tunus''un Suriye''ye Büyükelçi atayacağını duyurması, Cezayir''le Cumhurbaşkanları düzeyinde görüşme, Esad''ın BAE''lerine yaptığı ziyaret ve Esad''ın S.Arabistan''da yapılacak Arap Birliği toplantısına davet edilmesi bu düşünceyi teyit etmektedir.
Bütün bu ilişkilerin, Türkiye dahil hiçbir ülkenin Suriye''yle temas kurarak normalleşmesine karşı olan ABD''ye rağmen gerçekleşmesini de hesaba katmak gerekir.
***
Görüşmelerden hemen sonuç alınamayacağı bunun zaman içinde olacağı belirtilmektedir. Ancak Suriye''nin, Rusya''nın da isteğine rağmen, Türkiye''yle normalleşmeyi geciktirmek ve bu sürede kendi isteklerini kabul ettirmek, Rusya''nın da, Suriye üzerinde fazla baskı kurmayarak bu konuyu Türkiye''ye karşı elinde bir koz olarak tutmak istediği de düşünülebilir.
Bu gelişme ve düşüncelerin yanında, Suriye''nin Türkiye''yle normalleşme görüşmelerini, önünü daha iyi görebilmek için, Türkiye''de yapılacak seçimden sonraya bırakma niyetinde olması da ihtimal dahilindedir.
Rusya Dışişleri Bakanı, son toplantı da, Rusya medyasınca planlı sorulmuş olma ihtimali de olan, Türkiye''deki seçimlerde kimi desteklediğine ilişkin verdiği cevapta, kendilerinin başka ülkelerle karıştırılmamasını, adil, demokratik ve şeffaf bir seçimi arzu ettiklerini belirtmiştir. Ancak mevcut yönetimin devamını arzu ettiği de bir gerçektir.
Rusya''nın, Türkiye''de mevcut iktidarın seçimden sonra göreve devam etmesi halinde normalleşmeye katkıda daha istekli hareket edebileceğini, Suriye''nin ise, mevcut yönetimle yaşadığı sorunlar nedeniyle, yeni bir yönetimle, geçmişe takılmadan, diyaloğu daha rahat bir şekilde sürdürebileceğini düşündüğünü söylemek mümkündür.
