Suriye'yle normalleşme süreci 28 Aralık 2022'de, Türkiye, Rusya ve Suriye savunma bakanları ve istihbarat başkanlarının bir araya gelmesiyle üçlü platformda başlamış, İran'ın da sürece dahil olmak istemesiyle bundan sonraki faaliyetlerin dörtlü platformda yapılması kararlaştırılmıştır.
Geçen hafta, Türkiye, Rusya, Suriye ve İran savunma bakanlarıyla istihbarat başkanları, Suriye'deki durumu görüşmek ve özellikle Türkiye-Suriye normalleşmesinde kolaylaştırıcı adımların atılmasına ivme kazandırmak maksadıyla dörtlü platform olarak Moskova'da bir araya gelmişlerdir.
Toplantıdan sonra yapılan açıklamaların birbirinden farklı olmasından, bu konuda henüz bir somut ilerleme kaydedilemediği, tarafların, görüşmeleri kendi arzu ettikleri yönde değerlendirdikleri ve ifadelerinde de kendilerine uygun yönlerine değindikleri anlaşılmaktadır.
Açıklamalardaki farklılıklar
Toplantı sonrasında MSB'den yapılan açıklamada; Suriye'deki güvenlik durumunun güçlendirilmesi, Türkiye-Suriye ilişkilerinin normalleştirilmesi alanında somut adımlar atılabilmesi, Suriye topraklarındaki bütün terör örgütleri ve tüm ayrılıkçı gruplarla mücadele edilmesi, Suriyeli mültecilerin topraklarına dönmelerine yönelik çabaların yoğunlaştırılması konularının ele alındığı söylenmiştir.
Ayrıca, Suriye'nin toprak bütünlüğüne saygılı olunduğu teyit edilmiş ve toplantının yapıcı havada geçtiği, Suriye'de ve bir bütün olarak bölgede istikrarın temin edilmesi ve sürdürülmesi için dörtlü formattaki toplantıların devamının öneminin vurgulandığı belirtilmiştir.
Şam yönetimine yakın haber ajansı SANA ise; daha önce Şam Yönetiminin dediği gibi, bakanların toplantıda, Türk kuvvetlerinin Suriye topraklarından çekilmesini ve uluslararası M4 otoyoluna ilişkin anlaşmanın uygulanmasını görüştüklerini ifade etmiştir. Suriye Savunma Bakanlığı'ndan yapılan açıklama da aynı yönde olmuştur.
Suriye El Vatan gazetesine konuşan bir yetkili de, normalleşme sürecinin esas olarak Türk birliklerinin çekilmesi sonrası başlayacağını, çekilme olmadan normal ilişkilerin olamayacağını belirtmiş, toplantıda, çekilme konusunda somut adımlara değinilmediğini ifade etmiştir.
Rusya ve İran Savunma Bakanları da, normalleşmeyi destekledikleri ve gerçekleşmesi için çaba göstereceklerini belirten açıklamalarda bulunmuşlardır.
Tarafların yaptığı açıklamalarda, kendi arzu ettikleri ve önem verdikleri konulara temas ettikleri görülmekte, bir yönüyle görüşmelerin devam etmesi, diğer yönüyle ise kendi düşüncelerinin ortaya konması çabasında oldukları anlaşılmaktadır.
10 Mayıs 2023'de yapılması planlanan dışişleri bakanları toplantısından da benzer sonuçlar çıkacağı beklenmektedir.
ABD yakınlaşmaya karşı
Suriye yönetiminin, Türkiye dahil bir kısım ülkelerle yakınlaşma sürecine girmesi, ilişkilerin bozuk olduğu Arap ülkelerinin son zamanlarda Suriye'yle normalleşmeye başlaması ABD'de rahatsızlık yaratmıştır. Suudi Arabistan'ın da Şam'ı ziyaret etmesi, Suriye'nin Arap Birliği'ne dönüşüne ilişkin önemli bir gelişme olarak nitelendirilmiştir.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcü Yardımcısı, daha önce Türkiye'nin ve diğer ülkelerin Suriye'yle ilişkileri normalleştirmesine karşı oldukları üzerinde durmuş, açıklamasında "ABD, Esad rejimiyle diplomatik ilişkileri güçlendirmeyi amaçlamıyor ve diğer ülkelerin de ilişkileri normalleştirmesini desteklemiyor" demiştir. Şimdi de eski ABD yönetimlerinden üst düzey isimler, Başkan Biden ve Dışişleri Bakanına, ülkelerin Suriye'yle normalleşme girişimlerine karşı adımlar atılması çağrısında bulunmuşlardır.
ABD'nin bu tutumunun, son zamanlarda Orta Doğu'daki gelişmelerin kendi çıkarlarıyla bağdaşmamasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır.
Seçim sonrası gelişme olabilir
Suriye, Türkiye'nin artık rejimi devirme niyetinde olmadığına, Suriye'nin kuzeyinde sadece güvenlik amacıyla bulunmaya devam etmek zorunda kaldığına ve ÖSO'ya olan ihtiyacın da sürekli olmadığına kanaat getirmiş olabilir. Bu nedenle, zamanla düşüncelerinde esneklik gösterebilir.
Suriye, Türkiye'deki mevcut yönetimle yaşadığı sorunlar nedeniyle, yeni bir yönetimle, geçmişe takılmadan, diyaloğu daha uygun bir ortamda sürdürebileceğini de düşünmüş olabilir. Rusya da, normalleşmeye katkıda daha istekli hareket edebilir.
Suriye rejiminin; bunları düşünmüş olsa da, Türkiye'nin yıllarca yönetimini yıkma politikası ve uygulamalarını kısa bir süre içinde görmezden gelmekte, Türkiye'nin de, bunun geride bıraktığı tahribatı onarmakta zorlandığı görülmektedir.
Bu nedenle Suriye'nin, Türkiye'yle normalleşme görüşmelerini, önünü daha iyi görebilmek ve diyaloğu daha uygun bir ortamda yapabilmek için, Türkiye'de yapılacak seçimden sonraya bırakma niyetinde olduğu düşünülmektedir.
