Türkçemizde "amca"nın karşılığı olarak kullanılan "Emmi" Türk Dünyasında akrabalık ilişkisi dışında, bulunduğu topluluğun saygıdeğer, güvenli kişileri için de kullanılır. Kişinin makamı, rütbesi ne kadar büyük olursa olsun "Emmi"lik derecesine ulaşamaz. Can Azerbaycanımızın azadlık mücadelesinin gerçek anlamda "yolbaşçısı" olan Nevruz Emmi o müstesna kişilerden biriydi. Geçtiğimiz akşam memleketi Tovuz'da yitirdik O'nu... Türk Dünyasının başı sağolsun...
İnsan hayatında tanımaktan onur duyduğu, "Dostum" diyebileceği kişi sayısı iki elin parmağını geçmez. Hele o kişi memleketinin kaderini değiştirme gücüne sahip ise yer sonsuza kadar "müstesna" kalır...
Azerbaycan'ın bağımsızlığını kazanmasının ardından uğradığı "Ermeni İşgali"nin ağır bedeli bir milyonu aşkın "kaçkın" denilen mültecilerin geri dönmek için 25 yıldır beklemekte olduğu gerçeği ile yüzleştirir bizi.
***
Nevruz Hasanov gençlik yıllarından beri Azerbaycan Halk Cephesi mensubu olarak bağımsız Azerbaycan ülküsü ile mücadele verip defalarca KGB sorgusundan geçen biriydi. Ebulfez Elçibey önderliğindeki Halk Cephesi iktidara gelince ülkenin stratejik öneme sahip kenti Tovuz'a Emniyet Müdürü olarak atandı. Tovuz, Ermenistan-Gürcistan sınırının kesiştiği, ülkenin en önemli şehri eski başkent Gence'ye giden yolun başındadır. Ermeniler Dağlık Karabağ'ı işgal edip Azerbaycan'ın diğer kentlerine saldırmaya başladığında gözler Tovuz'a çevrildi. Tovuz düşerse Gence'nin yolu açılmış olacaktı. Azerbaycan'ın düzenli ordusu yoktu. Halk Cephesi'nin gönüllülerden oluşan güçlerinin ise eğitim ve silah eksikliği vardı.
Ve bu arada bir birinden farklı kesimlerden oluşan Halk Cephesi içinde iktidarı ele geçirme mücadelesi ve iç çekişme yüzünden ciddi zafiyet oluşmuştu. Bu kriz anı ne yazık ki iyi yönetilmiyordu. Nevruz Emmi memleketi ve yönettiği Tovuz'u savunmak, Ermenileri savuşturmak için olağanüstü gayret sarf etti. Ermeni saldırılarının Türkiye olmadan durdurulamayacağını ilk kavrayanlardandı. O yıllar 1993'te yazdım; "Nevruz Emmi gibi Azerbaycan'da 10 inanmış adam olsa, Ermeniler Erivan'a kadar kovalanır" diye...
***
Ebulfez Elçibey ve Halk Cephesi iktidarının yıkılması için bazı reyon (kentler) tek mermi atılmadan terk edildi. Bu ihaneti ilk kez Nevruz Emmi tespit etti. Gence'de isyan hazırlıklarına başlayan Suret Hüseyinov'un bir an önce durdurulması için çok çaba sarf etti. Evini -obasını- sorumlu olduğu Tovuz'u Türkiye'den gelen gönüllü gençlere açtı. Bir yıla yakın her türlü ihtiyaçlarını karşıladı. Bazılarını evlendirdi.
O günler dayanılmaz ağrılar yaşadığım migren tedavim için bulduğu yöntemleri unutamam. O'nun romanı yazılmalı. Hayatı ve mücadelesi Azerbaycan gençliğine örnek olması için sinema filmi çekilmelidir. Ve kim bilir Tovuz meydanına heykeli de dikilecektir.
İç siyasi çekişme yüzünden ülkesinin işgale uğramasını hazmedemedi. Siyasilere, yöneticilere isyan etti. İhanetleri açıkladı. Ve dünyanın her yerinde olduğu gibi "doğru söyleyen" hedefine kondu. Hakkında çeşitli kumpas davaları açılınca yakın dostları bizlerin ısrarı ile Türkiye'ye geldi. Hem de ne geliş. 13-14 yıl sürdü O'nun sürgün hayatı... Eşi, çocukları, ailesi ve çok sevdiği vatanından 13-14 yıl uzak kalış ne demek! Başta Sevgili Atila Kaya olmak üzere bir kaç dost O'na ömrünün sonuna kadar kol-kanat olma sözlerini yerine getirdiler. Azerbaycan'daki olayların perde arkasını yazdığı "Şah-Mat" adlı kitabı onbinlerce basıldı.
Türkiye'nin dört bir yanında genç ülkücülere "Azerbaycan ve Türk Dünyası" konusunda konferanslar verdi.
Siyasete dönmemek kaydı ile ülkesine geri döndüğünde yüreğindeki hasret çok yormuştu O'nu... Aklı fikri bizdeydi. Aile olmuştuk biz çocuklarının doğduğunu, büyüdüğüne kendisine Emmi deyişine keyif ile tanık olmuştu. O'na çok borcumuz var. Yılların ağır çilesi ile kanser illetine yakalandı... O dev gibi adam yüzünden hiç eksik olmayan tebessümle gitti...
Ve can dostumu göz yaşları arasında bir kere daha ölüme isyan ettiriyor. "Kalleş ölüm senden değil sevdiklerimden ayrı düşmekten korkuyorum..."
Nevruz Emmi uçmağa vardı... Ruhu şad olsun... Türk Dünyasının başı sağ olsun...
