Mevduata eksi reel faiz

Faiz denilince, yalnızca nominal faiz konuşuluyor. Söz gelimi 2011 yılının son günü bankaya yüzde 7.1 faizle yüz lira yatıranın bir yıl sonra, yani 2012 yılının son günü parası 107 lira 10 kuruş oluyor. Yani 100 liralık mevduatının faizi 7 lira 10 kuruş tutuyor. Ancak bu faizden de yüzde 15 stopaj, yüzde 1 de diğer vergiler kesiliyor. Mevduat sahibinin eline geçen net nominal faiz olarak 5 lira 96 kuruş kalıyor. 2012 yılı TÜFE oranı ise, yüzde 6.16’dır.
Ancak nominal faiz, faizin satın alma gücünü göstermez. Çünkü enflasyondan dolayı şişmiştir. Satın alma gücünü reel faiz gösterir. Mevduat sahibin parasının eriyip, erimediğini reel faiz gösterir. Türkiye İstatistik Enstitüsü, 2012 yılında yüzde 7.1 mevduat faizinin yine 2012 TÜFE’ye göre hesaplanan reel faizinin yüzde - 0.89 olduğunu açıklamıştı. Yani bankaya 100 liralık mevduat yatıranın yıl sonundaki parasının satın alma gücü 99 lira 11 kuruşa gerilemiş demektir. Eğer vergi ve stopajı da düşersek, ele geçen reel faiz oranı yüzde -1.05’e geriliyor. 100 liralık mevduatın satın alma gücü bir yıl sonra bu defa 98 lira 95 kuruş oluyor.

1970’li yılların ortalarından başlayarak enflasyon artmıştı. Bir ara enflasyon yüzde 40 idi. Nominal faizler ise yüzde 20’lerde kalmıştı. Ancak o yıllarda tüketici kredileri azdı. Bankalar daha çok sanayi kredileri ve işletme kredileri verirdi. Bu kredilerle mevduat faizi arasında bugün olduğu gibi yüzde 200 fark yoktu. Bu nedenle mevduat sahiplerinin parası eriyordu ve fakat imalat sanayiinde de yatırım yapılıyordu. Yani o zamanlar nakit mevduat hesabı olanlardan yatırım yapanlara enflasyon yoluyla bir kaynak transferi olmuştu. Bugün durum değişiktir. Bugün mevduat sahibinin kaybı doğrudan bankanın kârı oluyor. Çünkü işletme ve yatırım kredileri faiz oranı mevduat faizinin iki katıdır.
Eksi reel faize rağmen Başbakan, enflasyon kıpırdayınca, faizi indirin diye diretiyor. Oysa ki Merkez Bankası’na faizi indirin demek yerine, bankalara “kredi faizlerinden yüksek kârları indirin. Normal kârla yetinin” demesi gerekirdi. Yine bankalara “Siz mevduata yüzde 7 faiz veriyorsunuz, buna karşılık kredi kartlarından yüzde 28 ve yüzde 33 faiz alıyorsunuz? Bu kadar spekülatif faiz piyasa dengesini bozuyor. Bu faizleri indirin” demesi gerekirdi.
Öte yandan, son yıllarda eksi reel faize rağmen enflasyon yüzde 7 ile yüzde 10 arasında gidip geliyor. Demek ki enflasyonu faiz dışında etkileyen başka nedenler de var. Bunların başında yapısal sorunlar geliyor. Ekonomide düşük verimlilik... Aşırı daralması nedeniyle devletin etkin çalışmıyor olması... Spekülatif ve kartelleşmiş piyasa yapısı v.b..
Yine, faiz oranlarının enflasyonun altında olması, yani eksi reel faiz, tasarrufların düşmesine neden olur. İç tasarruf açığı dış kaynak girişi ile kapatılır. Cari açık enflasyondan daha risklidir. Çünkü ülke devamlı kaynak kaybediyor. Geleceğini bugünden tüketiyor.