Merkez Bankası önceki gün, 2014 ocak ayı ödemeler bilançosunu açıkladı. 2013 ocak ayında 5.8 milyar dolar olarak gerçekleşmiş olan aylık cari açık, 2014 ocağında 0.9 milyar dolar azalarak, 4.9 milyar dolara geriledi. Ne var ki 2013 ocağında çok az olan net hata ve noksan kalemi, bu defa 2.2 milyar dolara yükseldi.
T.C. Merkez Bankası’nın açıkladığı ocak ayı ödemeler bilançosunda öne çıkan gelişmeler şöyledir:
1) Ocak ayında 4.1 milyar dolarlık sermaye çıkışı oldu. Ekonomik ve siyasi açıdan bakarsak, sermaye çıkışının devam etmesi kaçınılmazdır. Ekonomik açıdan, ABD Merkez Bankası FED raporunda, Türkiye’nin dünyanın en kırılgan ülke olarak açıklanması karşısında Türkiye’ye yabancı sermayenin sıcak bakması artık mümkün görünmüyor.
Siyasi açıdan, iç ve dış olaylar hep aleyhimize gelişti. Yabancı medya ve sivil toplum örgütleri ile demokrasi vakfı gibi uluslararası kuruluşlar, Türkiye’deki otokratikleşmeyi, demokratik özgürlükler ve insan hakları açısından endişelerini dile getiriyor.
Önceki günkü AB Parlamentosu tarafından kabul edilen Türkiye raporu, siyasi sorunların tuzu biberi oldu. O kadar ki Avrupa artık siyasi iktidarı değil, Türk halkını muhatap alıyor. Yönetim sorunları, otokratikleşme devam ettiği sürece Türkiye’ye kolay kolay yabancı sermaye gelmeyecektir. Mevcut sıcak para da kur arttığı ve borsa endeksi düştüğü için fazla zararı göze alamıyor.
2) Ocak ayında yurt dışında tahvil ihraç etmek suretiyle Hükümet 2.5 milyar dolar, bankalar ise 503 milyon dolar borçlanmıştır.
3) Ocak ayında net hata ve noksan 2.2 milyar dolar olmuştur. Net hata ve noksan yoluyla kaynağı belli olmayan döviz girişi ekonomide kırılganlığı artırmaktadır. Mali politikalar ve döviz politikası ve mali planlama açısından belirsizlik yaratmaktadır. Cari açığın çözümü konusunda yanlış sinyal vermiş olmaktadır.
Ödemeler bilançosunda denkliği tarif gereği bilanço denkliği hesaplanamayan döviz giriş veya çıkış fazlaları net hata ve noksan kalemi altında gösterilmektedir. Mesele Türkiye’de bu kalemin çok büyük olmasıdır. Yüksek çıkan aylarda net hata ve noksanın neden bu kadar yüksek çıktığı Merkez Bankası tarafından açıklanması gerekir.
Net hata ve noksanın yüksek çıkmasının muhtemel nedenleri:
* Dış ticarette ihraç edilmiş malın gidiş tarihiyle ihraç edilen mal karşılığında alınacak para girişinin farklı tarihlerde olması,
* Gümrük beyanlarında beyan edilen dövizlerde eksik veya fazlalar,
* Kayıt dışı döviz girişlerinin bazı noktalarda tahmin veya rastlantı yoluyla belirlenmesi. Bu veri kaynaklarının hepsinden doğan hatalar ve eksik ölçmeler söz konusu olabilirse de asıl hata ve eksikliğin özel kesim kuruluşlarından ve kişilere uygulanan anketlerden kaynaklandığı bilinmektedir. Bunun en önemli nedenleri arasında özel kesim kuruluşlarının kayıt dışılığa daha yatkın olması ve kişi ve kuruluşlara uygulanan anketlerin gösterdiği ortalamaların çoğu kez bütünü doğru olarak temsil etmemesi gösterilmektedir.
Turizm gelir ve gideri gibi, döviz anketlerdeki hatalar ve yanlış hesaplar... Ödemeler dengesi düzenlenirken veriler bankalar, özel kesim kuruluşları, TÜİK ve Merkez Bankası veri tabanlarından derlenir. Ayrıca kişilere veya kurumlara anketler uygulanır. Bu veri kaynaklarının hepsinden doğan hatalar ve eksik ölçmeler söz konusu olabilir.
4) Ocak ayında rezerv varlıklar 5.8 milyar dolar azalmıştır... Zira Merkez Bankası ocak ayında tarihinin en yüksek döviz müdahalesini yapmıştır.
