Eğitim bir milletin geleceğidir... Eğitimi siyasi ve dini kalıplar içine sokarak veya belirli çıkar hedefleri doğrultusunda tartışmak, zaten işi baştan kaybettiğimizi göstermektedir. Eğitimi tartışmak için önce eğitimin ne demek olduğunu iyi bilmek gerekir. Bu nedenle bugün ve yarınki iki yazımda eğitimi “insana yapılan bir yatırım” olarak tartışmaya çalışacağım.
Ekonomi alanında, elli yıl önce üretimde, üretim faktörleri girdileri ile izah edilemeyen bir artışın olduğu ve bu artışın da eğitimden kaynaklandığı anlaşıldı. Bu keşiften sonra eğitimin insana yapılan bir yatırım olduğu da daha net olarak ortaya çıkmış oldu.
Elbise, ayakkabı gibi mallar yalnızca onları giyenlere fayda sağlar. Bu gibi mallara “özel mallar” denilir. Eğitim ve sağlık gibi bazı mallar (hizmetler) ise hem kullanana yani eğitilmiş insana, hem de topluma fayda sağlar.
Eğitim hizmeti topluma fayda sağladığı için, ister özel sektör tarafından yapılsın ister devlet tarafından yapılsın, tüm toplumu ilgilendiren bir hizmettir. Bu nedenle toplum tarafından eğitime ayrılan kaynakların en etkin şekilde kullanılması gerekir.
Eğitimin kişilere sağladığı özel faydaları ve topluma sağladığı sosyal faydaları aşağıdaki gibidir:
Eğitimin Özel Faydaları:
1-Bilgi ve beceri artışı sağlar: Kişilerin bilgi ve becerilerinin artması, onlara daha iyi bir iş olanakları sağlar. Çalışma ve iş güvencesi sağlar.
2-Hayat boyu gelir faydası yaratır: Eğitilmiş insan, eğitimsiz insanlara göre daha yüksek gelir elde eder. Elde ettiği bu gelir farkının, hayat boyu faydası, eğitim için katlandığı maliyetlerden daha yüksektir.
3-Kişilere sosyal statü sağlar: Eğitim, toplumda yatay ve dikey mobilite sağlar. Eğitilmiş insan, daha üst sosyal sınıflara geçebilir.
4-Ruhsal nitelikleri artırır: Eğitilmiş insanın sosyal ilişkileri daha dengeli olur. Yaşamdan daha fazla zevk alır.
Eğitimin topluma sağladığı sosyal faydalar:
1-Eğitim toplumda verimlilik artışı yaratır: Eğitilmiş ve uzmanlaşmış insanların iş verimi artar. Verimlilik artışı gelir artışı yaratır. Bu artış fert başına milli gelirin artmasını sağlar .
2-Ekonomiye nitelikli ve vasıflı işgücü sağlar: Nitelikli ve vasıflı işgücü, iktisadi gelişmenin ön şartıdır. Paralel olarak eğitim teknolojik gelişmeyi de hızlandırır.
3-Toplumda sosyal ilişkiler daha düzgün işler: Eğitilmiş insan topluma karşı olan görevlerinde daha titiz davranır. Daha saygılı ve sorumlu davranır. Bu durum insan ilişkilerinin iyileşmesine neden olur. Diğer insanların da mutlu olmasına imkan sağlar.
4-Ekonomide dış maliyetler azalır: Eğitim insanların çevre bilincini geliştirir. Çevreye saygıyı öğretir. Çevrenin daha iyi korunmasını sağlar. Eğitilmiş toplumda çevreye verilen zararlar azalır.
5-Toplumsal gelişmeyi hızlandırır: Eğitim, tutuculuğun önlenmesinde yardımcı olur. Çağdaş bir topluma geçişi ve bilgi çağına uymayı kolaylaştırır.
Türkiye zaman zaman eğitimsizliğin maliyetine katlanmıştır..
Osmanlı İmparatorluğunun 18. ve 19. asırlarda, dünyadaki gelişmelerden geri kalmış olması ve özellikle sanayi devrimini kaçırmış olmasının nedeni eğitimsizliktir.
6-Eğitim toplumda yatay ve dikey hareketlilik (mobilite) sağlar: Örneğin gece bekçisinin oğlu eğitim yaparak işletme müdürü olur. (Dikey mobilite). Veya çiftçinin oğlu memur olur. (Yatay mobilite). Böylece toplumda kastlaşma önlenir.
Tekrar etmek gerekirse; Eğitim, iktisadi gelişmeye katkısı ve toplumsal dönüşüme olan etkisi nedeniyle insana yapılan önemli bir yatırım, “beşeri yatırım” olarak kabul edilir.
