Ekim ayında TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi) yüzde 1.96 oranında buna karşılık ÜFE (Üretici Fiyatları endeksi) ise yüzde 0.17 oranında arttı. Birçok ülkede yıllık enflasyon yüzde 2 iken bizde bir ayda TÜFE’nin yüzde 1.96 artmasının üstünde düşünülmesi gerekir.
Yine Ekim’den Ekim’e son bir yılda ise, TÜFE yüzde 7.80 ve ÜFE ise 2.57 oranında arttı.
Önceleri çok yüksek enflasyonlar yaşayan Türkiye,2004 yılından sonra enflasyonu yüzde 10’lar düzeyine indirdi. Bunda talep kısıcı kısa vadeli politikalar, kurların düşük tutulması ve düşük kurdan dolayı ithalatta fiyatların düşmesi ile dünyadaki yüksek enflasyonlar döneminin sona ermesi de etkili oldu.
Ne var ki, 2004 yılında yüzde 10’lar seviyesine inen enflasyon kronik bir yapı kazandı ve bugüne kadar zaman zaman yüzde onun altında ve üstünde gitmeye başladı. Söz gelimi 2005’ten beri yıllık olarak TÜFE oranı yüzde 8 ile yüzde 12 arasında değişti. Yine aynı yıllarda yıllık ÜFE oranı da aşırı değişiklik gösterdi. 2005 yılında yüzde 2.57 iken 2008 yılında yüzde 13.29’a çıktı. Şimdi Ekim ayında yeniden yüzde 2.57 oldu.
Ayrıca son sekiz senedir, Bazı yıllar TÜFE bazı yıllarda ise ÜFE daha yüksek çıkmaya başladı. Bu sene, Ekimden Ekime 12 aylık TÜFE ve ÜFE arasında da 5.23 yüzde puan fark var.
Öte yandan, geçen sene ekim ayında ÜFE oranı daha yüksek, yüzde 12.58 iken, TÜFE oranı 7.66 idi. Bu sene ekim ayında ise tersine TÜFE daha yüksektir... Ekimde yıllık ÜFE oranı yüzde 2.7 iken TÜFE oranı yüzde 7.80 oldu.
Neden bazı yıllar ÜFE, bazı yıllar ise TÜFE daha yüksek çıkıyor?
Üretici fiyatları endeksi (ÜFE), bir ay veya bir yıl gibi bir zaman dilimi içinde ekonomide üretimi yapılan ve yurt içine satışa konu olan ürünlerin, üretici fiyatlarını gösterir. Eskiden aynı işi yapan benzer toptan eşya fiyatları vardı. ÜFE tarım ve sanayi sektörlerini kapsıyor. Hizmetler sektörünü kapsamıyor.
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) tüketicilerin satın aldığı belirli bir ürün ve hizmet grubunun fiyatlarındaki ortalama değişimleri gösterir. fiyatlar artar veya azalır. Ekim ayı TÜFE oranına göre demek ki tüketicinin satın aldığı malların ortalama olarak fiyatı bir ayda yüzde 1.96 artmıştır. Yani Eylülde 100 lira olan ortalama fiyatlar Ekimde 101.96 lira olmuştur.
Genel olarak ÜFE maliyet artışlarını TÜFE ise talep artışlarını ifade eder. Ekimde TÜFE artışı daha yüksek olduğu için, talep artışı olduğu düşünülebilir. Başka bir ifade ile üretilen mal ve hizmetler, tüketici talebini karşılayamadığı zaman talep artışından dolayı fiyatlar artar. Ne var ki, piyasada durgunluk var. Talep artışı olmadığı için büyüme oranı düştü. Bu şartlarda demek ki, Ekim enflasyonunun nedeni talep artışı değildir.
Sorun da budur... Türkiye’de son 8 yıldır kronik enflasyon yaşanıyor. Enflasyon talebe göre değil, yapısal faktörlere bağlı olarak düşmüyor. Çünkü piyasada rekabet düzeni çalışmıyor. Oligopol ve karteller var. Bankaların tüketicilere karşı ve Anayasanın 167. maddesine aykırı olarak nasıl kartel oluşturduklarını çok sık yazdım. Doğru çıktı ve Rekabet Kurumu soruşturma açtı. Ekonomide spekülasyon var. Kayıt dışı ekonomi yüksek. Verimlilik düşük. Kamu harcamaları çarçur ediliyor. Söz gelimi belediyeler aynı kaldırımı aynı yıl içinde birkaç kere bozup yapıyor. Büyükşehir İstanbul çevre yollarında yeşillendirme işlemini yılda birkaç kere bozup yapıyor. Devlette bürokrasi, kamu etkinliğini düşürüyor.
Sonuç olarak; bu yapısal sorunları çözmeden, kronik enflasyonu çözemeyiz.
