9.1 milyar dolar nereden geldi?

2014 yılı durgunluğun, işsizliğin ve enflasyonun tırmandığı bir yıl oldu. Aynı zamanda yabancı sermaye girişinde de azalma oldu.
Bu sene ilk 9 ayda geçen sene aynı döneme göre Türkiye’ye giren yabancı sermaye toplamında 22 milyar dolar azalma var:
* Alınan dış kredilerde 13.1 milyar dolar azalma oldu.
* Bankalara mevduat için bu sene hiç döviz gelmedi, aksine 0. 2 milyar dolar çıktı.
* Portföy yatırımları 4.8 milyar dolar düştü.
* Net hata ve noksan olarak ödemeler bilançosunda yer alan ve nereden geldiği bilinmeyen döviz girişi geçen sene yalnızca 0.2 milyar dolar iken bu sene 9.1 milyar dolar oldu.

Ödemeler bilançosunda yer alan net hata ve noksan zaman zaman tartışılıyor. Yukarıdaki tabloya bakarsak, cari işlemler açığı 29.6 milyar dolar olmuş. Sermaye ve finans hesabı ise 20.5 milyar dolar olmuş. Demek ki arada hesaplara girmeyen 9.1 milyar dolar var. Bu da net hata ve noksan olarak gösterilmiş.

Ödemeler bilançosunda net hata ve noksan, değerleme ve tahmin hatalarından kaynaklanabilir.
Bazı döviz gelirleri tahminlere dayanır. Söz gelimi turizm geliri, gelen turist sayısı, ortalama konaklama gün sayısı ve ortalama günlük harcama hesap edilerek bulunur. Bu hesaplamada bir hata turizm gelirlerinin farklı çıkmasına neden olabilir.
Zaman uyumsuzlukları olabilir. Söz gelimi ihraç edilmiş malın yurt dışına çıkışı ile karşılığı olan gelir tahsilatı farklı zamanlarda olabilir.
Gümrük beyanlarındaki eksikler ya da yanlışlar olabilir.
Ne var ki yapılan hata hiçbir zaman dokuz ayda 9.1 milyar dolar boyutunda bir hata olmaz. Açıktır ki dokuz ayda giren 9.1 milyar doların önemli bir kısmı kayıt dışı paradır.
Bu nasıl olabilir? Bir tahmin Kuzey Irak petrollerinin satışından elde edilen paradır. Bir diğer tahmin, Suudiler ve diğer İslam ülkelerinin el altından yaptıkları yardımlar olabilir.
Nedeni ne olursa olsun, döviz girişinin ekonomiyi rahatlattığı ve döviz fiyatlarının daha da tırmanmasını önlediği düşünülebilir. Bu noktada karşımıza üç sorun çıkıyor... Bir: Bu tür döviz girişleri sürdürülebilir değil? İki: Bu tür girişlerin bir siyasi bedeli var, bu bedel ağır olabilir? Üç: Günü kurtarabiliriz ve fakat kayıt dışılığın getirdiği ekonomik ve sosyal maliyetlerin altından nasıl kalkarız?