Önümüzde mahalli seçimler var. Demokratik rejimin temel kurumları olan partilerin, hali ahvali ne durumda? Bunların belli başlılarının, Cumhuriyet dönemindeki encamına bakarak, şematik de olsa manzarayı görelim istedik.
HALK FIRKASI: Cumhuriyet döneminin ilk partisidir. Kuruluş 1923. Adını 1924 Cumhuriyet Halk Fırkası, 1935’te Cumhuriyet Halk Partisi olarak değiştirdi.
16.10.1981’de ihtilal döneminde kapatıldı. 19.6.1992’de, kapanan partilerin açılmasına imkân veren yasadan yararlanıp yeniden kuruldu. Böylece tüzel kişilik devam ettirilmiş oldu. Sol kesimi temsil için 1983’te kurulan SHP, 1995’te CHP’ye katıldı.
Genel başkanlar: Mustafa Kemal Atatürk (1923-1938), İsmet İnönü 1938-1972, Bülent Ecevit 1972-1983, Deniz Baykal 1992-1995, Hikmet Çetin 1995-1995, Deniz Baykal, Altan Öymen 1999, Deniz Baykal 2000.
DEMOKRAT PARTİ: 1946’da kuruldu. 1960’da mahkeme kararıyla kapatıldı. Genel başkanlar: Celal Bayar, Adnan Menderes.
Kapanan partilerin yeniden kurulmasına izin veren yasaya göre, 1992’de tekrar kuruldu. Genel Başkanları: Hayrettin Erkmen, Aydın Menderes, Murat Uzman, Korkut Özal, Cüneyd Zapsu, Yalçın Koçak.
ADALET PARTİSİ: 1961’de DP’nin siyasi devamı olarak kuruldu. 1981’de ihtilal idaresi tarafından kapatıldı. Genel başkanlar: Ragıp Gümüşpala, Sadettin Bilgiç, Süleyman Demirel.
AP: 1992 ’de yeniden kuruldu ve DYP’ye katıldı.
DOĞRU YOL PARTİSİ: 1983’te kapanan Adalet Partisi’nin siyasi devamı olarak kuruldu. Genel Başkanlar: Ahmet Nusret Tuna, Dr. Yıldırım Avcı, Hüsamettin Cindoruk, Süleyman Demirel, Mehmet Gölhan, Tansu Çiller, Mehmet Ağar, Süleyman Soylu. 2007’de DP, DYP’ye katıldı, adı DP oldu.
MİLLET PARTİSİ: 1948’de kuruldu, 1953’te mahkemece kapatıldı. Genel başkanlar: Hikmet Bayur, Enis Akaygen, Mustafa Kentli. Kurucular: Mareşal Fevzi Çakmak, Enis Akaygen, Prof. Hikmet Bayur, Prof. Kenan Öner, Dr. Mustafa Kentli, Osman Bölükbaşı, Osman Nuri Köni, General Sadık Aldoğan.
CUMHURİYETÇİ MİLLET PARTİSİ: 1954’te kapanan MP’nin yerine kuruldu. Adı 1958’de Türkiye Köylü Partisi’nin katılmasıyla, CKMP oldu. Genel başkanlar Osman Bölükbaşı. Ahmet Tahtakılıç, Ahmet Oğuz, Alparslan Türkeş (1965). Adını 1969’da Milliyetçi Hareket Partisi olarak değiştirdi. 1981’de, diğer partilerle beraber ihtilal idaresince kapatıldı.
MUHAFAZAKAR PARTİ: 1983’te kapatılan MHP’nin siyasi devamı olarak kuruldu. Adı, 1985’te Milliyetçi Çalışma Partisi, 1993’te MHP olarak değiştirildi. 1992’de çıkan yasaya göre, MHP’nin yeniden kurulması kabul edilmedi.
Genel başkanlar: Mehmet Pamak, Ali Koç, İsmail Hakkı Yılanlıoğlu, Ahmet Özsoy, Naci Kanburoğlu, Abdülkerim Doğru, Alparslan Türkeş.
AYDINLIK TÜRKİYE PARTİSİ: 1998’de kuruldu. Genel başkanlar: Tuğrul Türkeş, Ahmet Bican Ercilasun, Oktay Öztürk.
MİLLİ NİZAM PARTİSİ: 1970’de kuruldu, 1971’de Anayasa Mahkemesi’nce kapatıldı. Genel Başkan Necmettin Erbakan.
MİLLİ SELAMET PARTİSİ: Kapatılan MNP yerine 1972’de kuruldu, 1981’de ihtilal idaresince kapatıldı. Genel Başkan Necmettin Erbakan.
REFAH PARTİSİ. MSP yerine 1983’te kuruldu. 1998 Anayasa Mahkemesi’nce kapatıldı. Genel Başkanlar: Ali Türkmen, Ahmet Tekdal, Necmettin Erbakan.
ANAVATAN PARTİSİ: 1983’te kuruldu. Genel başkanlar: Turgut Özal, Yıldırım Akbulut, Mesut Yılmaz, Ali Talip Özdemir, Nesrin Nas, Erkan Mumcu, Salih Uzun.
İŞÇİ PARTİSİ. 1992’de kuruldu. Genel başkanlar: Doğu Perinçek, Hasan Yalçın, Doğu Perinçek.
BÜYÜK BİRLİK PARTİSİ: Ocak 1993’te kuruldu. Genel Başkan: Muhsin Yazıcıoğlu.
DEMOKRATİK SOL PARTİ: 1985’te kuruldu. Genel başkanlar: Bülent Ecevit, Zeki Sezer.
FAZİLET PARTİSİ: 1997’de kuruldu, 2001’de Anayasa Mahkemesi’nce kapatıldı. Genel başkanlar: İsmail Alptekin, Recai Kutan.
SAADET PARTİSİ: 2001’de kuruldu. Recai Kutan, Necmettin Erbakan, Recai Kutan, Numan Kurtulmuş.
ADALET VE KALKINMA PARTİSİ: Fazilet Partisi’nden kopan bir grup tarafından 2002’de kuruldu. Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan.
Manzaramız oldukça karışık. Kabahatli aramıyoruz. Böyle olsaydı büyüğünü, demokrasinin ne kurumunu, ne de kuralını tanıyan partilerde arardık. Baksanıza bazı partiler kuruluş yıldönümlerini bile karıştırıyorlar. Ne diyelim? Ciddiyetimiz bu kadar.
