Son altı yılda kim kazandı kim kaybetti?

2017 yılı Ağustos ayında finansal yatırım araçlarından birine 100 lira yatıran bir tasarruf sahibinin, nominal faizini veya gelirini çekmeden, 6 yıl sonra 2023 Ağustos ayında bu 100 lirasının TÜFE’ye göre düzeltilmiş reel değeri (satın alma gücü);

*TL mevduatında; 43,35 lira,

*Borsada; 136,44 lira,

*Dolarda; 148,20 lira,

*Altında; 225,20 lira oldu.

TL cep yaktı;

Finansal yatırım araçları içinde; TL mevduatı hem yıllık hem de 6 yılda en fazla reel kayıp getiren finansal yatırım aracı oldu. Altı yılda, TL mevduatına yatırılan 100 TL reel değeri 43 liraya gerilerken, altına yatırılan 100 TL’nin reel değeri 225,2 liraya yükselmiş.

Tek nedeni tek haneli faiz uygulaması oldu.

Hükûmet tek haneli faiz hedefinde önceki uygulamaları da göz ardı etti. Söz gelimi 2018’de kur şokundan sonra MB faizleri artırdı, sonraki yıllar 2019 ve 2020’de TL mevduatında pozitif reel faiz oluştu. Enflasyon da, kur da düştü.

2018 tecrübesine rağmen, 2021’den itibaren hükûmetin faizleri düşük tutması ile, kur artışı ihracatta rekabeti artırmadı çünkü bir dolarlık ihracat için 80 Cent’lik ithalat yapıyoruz. Kur artışı ithalat fiyatlarını da artırdı. Yüksek enflasyon yarattı.

İçeride canlanma yarattı ve fakat aynı zamanda ekonomik istikrarı da bozdu…

Aslında bu hesapların yapılmıyor olması mümkün değil. Dahası bu tahminleri yapabilmek için iktisatçı olmaya gerek yoktur. O zaman faiz oyununun bizim bilmediğimiz, tahmin ettiğimiz ve söyleyemediğimiz bir nedeni olmalıdır.

Doların geleceği ile ilgili epey endişe var. Bunlardan birisi 11 üyeye çıkan BRİCS ülkelerinin kendi paralarını yaratma ve kendi kalkınma bankalarını kurma kararlarıdır. Bu karar, dolar endeksinin bir miktar düşmesine neden olabilir. Ancak eğer FED faizleri düşürmezse, etkisi sınırlı olur.

BİST 100 endeksinin, 2018 ve 2019 yılında eksi reel getirisi olmuştu. Bu sene endeksin artması geçmişini telafi etti. Ancak doların reel getirisine henüz ulaşamadı.

Altın, son altı yılda en fazla reel değer kazanan araç oldu. Banknot paralara güven sorunu devam ettiği müddetçe, altın güvenli liman olmaya devam edecektir.

Öte yandan; finansal yatırım araçlarının reel getirisinin, yıldan yıla ve her yatırım aracına göre çok farklı olması, söz gelimi altının reel değerinin TL mevduatına göre 6 katına yakın daha fazla artmış olması, ekonominin aşırı kırılgan ve kriz içinde olduğunu gösteriyor.