Milliyet gazetesinde Pazar ve Pazartesi günleri Pelin Batu’nun kaleminden Fener Rum Patriği Bartholomeos ile yapılan söyleşiyi okuduk. Ana başlıklar, “Okulumuz nerede” ve “Yunanlılar buraya yerleşmek istiyor” şeklindeydi. Kendi açılarından başarılı bir halkla ilişkiler çalışmasıydı.
ADSIZ’a sıkça konuk ettiğim Milli Savunma Bakanlığı eski Genel Sekreteri Ümit Yalım ile söyleşinin hemen ardından bir telefon görüşmemiz oldu. Tek yanlı güdüleme faaliyetlerine karşılık “masum”(!) söyleşiye cevap verme görüşünde birleştik. Emekli Kurmay Albay Yalım, yalnızca askeri konularda değil, uluslararası politikada da uzman bir isim. Bazı bilgilerin tazelenmesi ve gerçeklerin bir kez daha haykırılması açısından Bartholomeos’a soru ve gerçek cevapları Ümit Yalım’ın değerlendirmesinden dinleyin..
Soru 1: Patrik, Ruhban Okulu’nun 1844-1971 yılları arasında faaliyet gösterdiğini ve 1971’de anormal bir siyasi durum varken Ankara’dan kapatıldığını iddia ediyor. Peki Ruhban Okulu’nu kim kapattı?
Patrikhane’nin destek ve yönetimindeki Ruhban Okulu, 1844 yılında açılmış, 1950 yılına kadar orta dereceli okul hüviyetinde hizmet vermiştir. 1950 yılından itibaren okulun lise kısmına bir yıl ilave ile “Yüksek Teoloji Bölümü” kurulmuştur. Anayasa Mahkemesi, 1971 yılında Türkiye’deki tüm özel okulların kapatılması kararını vermiştir. Anayasa Mahkemesi’nin kararı üzerine hemen 1472 sayılı intibak yasası çıkarılmıştır. Bu yasaya göre gerekli koşulları yerine getiren Özel Yüksek Okullar kısa zamanda üniversite bünyesi içinde yer almışlardır.
Bakanlık, Teoloji Bölümü için yapılacak işlem için de o tarihte kuruluşunda  İlahiyat Fakültesi bulunan tek üniversite konumundaki Ankara Üniversitesi’nden karar istemiştir. Üniversite Senatosu, Teoloji Bölümü’nün liseye dayalı dört yıllık bir yüksekokul olduğunu teyit etmiş ve Lozan Barış Andlaşması Md. 40’ın “eşit haklardan yararlanma” hükmüne dayanarak bu okulun da üniversiteye bağlanmasına karar vermiştir. Ancak Teoloji Bölümü, üniversiteye bağlanma kararına karşı çıkarak, bu kararı benimsememiş ve okulu kapatmıştır. Görüldüğü gibi Ruhban Okulu’nu kapatan Anayasa Mahkemesi veya Bakanlık değil, Üniversite Senatosu kararını benimsemeyen Patrikhane’dir.
Soru 2: Batı Trakya, Rodos ve İstanköy Adası’nda yaşayan Türk soydaşlarımızın din özgürlüğü nerede, eğitim özgürlüğü nerede? Bu bölgelerde İslam dinine yapılan saygısızlığı, Patrik neden görmezden geliyor?
Güney Makedonya, Selanik, Kavala, Girit ve Oniki Ada bölgesi, ruhani bakımdan Patrikhane’ye bağlı olup Patrik Bartholomeos’un dini otorite alanı içerisindedir. Bu bölgelerde görev yapan Metropolitler, Patrik Bartholomeos’a bağlıdır. Patrik Bartholomeos’un dini otorite alanında olan Kavala’daki Pargalı İbrahim Paşa isimli Türk Camisi, Aya Nikola Kilisesi olmuş. Batı Trakya’da yaşayan 130 bin Türk soydaşımıza dini hakları ve eğitim hakkı verilmiyor. Seçilmiş Müftü yerine Yunan Hükümeti’nin atadığı Müftü görev yapıyor. Okullardan “Türk” ismi kaldırılmış. Batı Trakya’da İmam Hatip Okulu da yok İlahiyat Fakültesi de yok. Yaklaşık 3 bin Türk soydaşımızın yaşadığı Rodos’ta Türk okulu yok. Mevcut 12 camiden sadece biri, İbrahim Paşa Camisi ibadete açık, o da bayram ve Cuma namazları ile sınırlı. Cami müezzininin minareden ezan okumasına müsaade edilmemekte, müezzin ezanı ancak cami avlusunda okuyabilmektedir.
İstanköy’deki Türk Defterdar Camisi, ‘Alışveriş Merkezi’ yapılmış ve soydaşlarımızın ibadetine kapatılmış. Yaklaşık 2 bin Türk soydaşımızın yaşadığı İstanköy’de soydaşlarımızın ibadet edebilecekleri tek bir cami yok, din özgürlükleri yok, Türk okulu hiç yok. Buna karşılık adadaki Rum kiliseleri ticari maksatla kullanılmıyor ve Yunanlıların ibadetine açık.
Soru 3: Patrik, Sen Sinod Meclisi’ne neden altı yabancı metropolit atadı, Lozan Barış Andlaşması’nın 40’ıncı maddesindeki “eşit haklar” ve 45’inci maddesindeki “mütekabiliyet (karşılıklılık)” ilkesini neden ihlal etti?
Patrikhane bu altı papazdan ikisini İznik ve Bursa Metropoliti olarak atamıştır. Oysa Lozan Andlaşması ile İstanbul dışında tüm Rumlar mübadeleye tabi tutulmuşlar ve tüm dini örgütleri lav edilmişti. Bu ödün ile Lozan Andlaşması’na aykırı olarak, hem de uluslararası planda, Patrikhane’nin Türkiye içinde Metropolitlerinin olduğu kabul edilmiştir. Böylece Lozan’a aykırı bir şekilde Rum göçmen ailelerinin geri getirilmesinin yolu açılmıştır.
Soru 4: Patrik ve Patrikhane, Türk adalarının Yunanistan tarafından işgal edilmesi faaliyetlerinin neden içinde, neden siyasi faaliyetler ile uğraşıyor
Patrikhane’nin internet sitesine girince ilginç bir durumla karşılaşıyoruz. Bartholomeos, internet sitesinde ekümenik olduğunu çoktan ilan etmiş.
Ancak ilginç bir ayrıntı daha var. Sitede, Batnoz Adası Patrikliği’nin; Eşek Adası ve Nergizçik Adası ile birlikte etrafındaki küçük adaların da, doğrudan Ekümenik Patrikliğin yetkisi altında olduğu belirtilmiş. Ayrıca, Patrikhane’nin dini otorite alanı içinde olan Eşek ve Nergizçik adalarındaki kiliselerin telefon numaraları da verilmiş.
Bu bilgiler, Patrikhane’nin işgalin içinde olduğunu açıkça göstermektedir. Patrikhane, Lozan Mutabakatı’na göre, İstanbul’da ikamet etme hakkını hukuken kaybetmiştir. Patrikhane, en kısa zamanda ait olduğu yere, Aynoroz’a taşınmalıdır. Bu bağlamda Ruhban Okulu’nu da yeniden açması mümkün değildir.