Orta gelir tuzağına neden düştük? (2)
Türkiye'nin orta gelir tuzağına düşmesinin nedenleri, orta gelir tuzağından çıkış için aynı zamanda bu yanlışlardan dönmesi gerektiğini de ortaya koyar.
Aşağıdaki araştırmada bu sorun mukayeseli olarak görünüyor. Türkiye, eğitimde, Ar-Ge'de, yüksek teknoloji ihracatında daha önce aynı gelir grubunda olduğu ülkelere göre geri düştü.
Türkiye de hiçbir iktidar; eğitimde, insan gücü planlaması yapmadı. 1980 sonrasından bu güne kadar mesleğe yönlendirme yerine imam hatip eğitimine önem verildi. Etkinlik ve kalite kriterleri dikkate alınmadan popülizm hedefli olarak her ilde ve hatta bazı ilçelerde bile üniversite açıldı. Beşeri sermayeyi verimli kullanamadı. Vasıflı işgücüne işsiz kaldı ve sürekli beyin göçü yaşandı.
Planlama'nın kalkması, kaynakların popülist amaçlı tahsis edilmesi ve Devlet-Piyasa optimum dengesinin bozulması, kamu tekellerinin ve altyapı yatırımlarının özelleştirilmesi yoluyla, piyasa da devlet eliyle tekeller yaratılması, orta gelir tuzağına düşmemizde etkili oldu.
Türkiye istihdam yaratamadı. 2019 verileri ile OECD genelinde istihdam oranı ortalama yüzde 68,3, AB'de yüzde 68,5, Euro bölgesinde ise yüzde 67,2 oranında iken, Türkiye de 45,9'dur. Bu kadar düşük istihdam oranı ile kalıcı büyümeyi, kalkınma ve toplumsal refah sağlanamaz.
Faktör verimliliği düştü. Çünkü teknoloji, bilgi ve ölçek ekonomilerine daha az kaynak ayrıldı. Ar-Ge teşvik görmedi. Araştırma kurumları siyasi çizgiye çekildi. Söz gelimi Türkiye de, TÜBİTAK'ta başarılı fakat sol görüşlü bir araştırmacı yoktur.
Özetle, orta gelir tuzağına, ekonomilerde iç dinamiklerin dinamizmini kaybetmesi olarak bakabiliriz. Orta gelir tuzağına düşen ülkelerde, tasarruf ve yatırım düzeyi düşük kalır. Faktör verimliliği düşük alır. İşsizlik artar, talep artışı zayıf kalır. Bütün bunlar büyümeyi olumsuz etkiler.
Felipe, Abdon ve Kumar (*Felipe, Jesus, Arnelyn Abdon ve Utsav Kumar (2012). "Tracking the Middle-income Trap:What Is It, Who Is in It, and Why?". The Levy Economics Institute 715.) (2012) tarihli bu konudaki araştırmalarında, *Türkiye'nin de içerisinde bulunduğu ülkelerde orta gelir grubunun sürelerini ve büyüme hızlarını saptamışlar.
Düşük orta gelirli düzeyde kalma süresi Çin H. Cumhuriyeti'nde 17 yıl iken, Bulgaristan ve Türkiye'de 50 senenin üstünde görülmektedir. Türkiye, düşük orta gelir düzeyine 1955'te ulaşmış ve ancak 50 yıl sonra, 2005'ten sonra yüksek orta gelir düzeyini yakalayabilmiştir. Türkiye'nin orta gelir bandı içindeki serüveni göreceli olarak en uzun süre almış olan üç ülkeden (Bulgaristan ve Kosta Rika ile birlikte) birisidir ve dolayısıyla orta gelir tuzağına sıkışmış tipik bir ülke görünümünü sergilemektedir.
