Orta gelir tuzağına düştük
2019 yılı dördüncü çeyrek Gayri Safi Yurt İçi Hasıla da büyüme oranı yüzde 6 oldu. 2019 yılı için yüzde 0.9 oldu. 2018 yılında büyüme oranı yüzde 2.8 olmuştu.
2019 yılında nüfus artış hızı yüzde 1.37'dir. Bu şartlarda fert başına GSYH'da yüzde 0.46 oranında daralmış oldu. Dolar cinsinden fert başına GSYH ise, 9 bin 127 dolar olarak hesaplandı.
Son çeyrekte yüzde 6 büyüme, kredilerdeki genişlemeden ve kısmen talep artışından ileri geldi. Çünkü yatırımlarda artış olmadı.
2018 dördüncü çeyrekte özel tüketim harcamaları eksi 7.7 oranında daralmıştı (-7,7); 2019 dördüncü çeyreğinde yüzde 6.8 oranında büyüdü. Baz döneminin eksi olması da büyümeyi matematiksel olarak pozitif etkiledi. 2019'da yıl itibariyle de özel tüketim harcamaları yüzde 0,7 devletin tüketim harcamaları yüzde 4,4 oranında arttı.
Öte yandan ertelenen talepte geçen sene dördüncü çeyrekte devreye girdi. Tüketiciler talebi bir süre erteleyebiliyor. İhtiyaçlar zorunlu hale geldiğinde, harcama yapmak zorunda kalıyorlar.
2019'da ihracattaki artışın ithalattan daha yüksek olması, büyümeyi pozitif etkiledi.(Aşağıdaki tablo)
Mesele, büyümenin devam edip etmeyeceğidir.
2020 için tahmin edilen büyüme yüzde 3 dolayındadır. Yalnızca ekonomik şartlara bakınca, zor görünüyor.
1. Sabit sermaye yatırımları beş çeyrektir daralıyor. 2019 yılında da yüzde 12.4 oranında daraldı. (yukardaki tablo) Yeni yatırımlar, istihdamı ve geliri artırır. Talep artışı yaratır. Yerli ve yabancı yatırımların artması için hukuk ve demokratik açısından güven sorunu yaşıyoruz.
2. Tüketici güven endeksi, 2018 yılından beri düşüyor. Tüketici güveninin düşmesi toplam talebi olumsuz etkiliyor.
3. Fert başına GSYH da daralma devam ediyor. Gelir artışı ve talep artışı yaratan fert başına GSYH 'da büyümedir.
4. 2019 da 9 bin 127 dolar olan fert başına GSYH, Türkiye'nin orta gelir tuzağına düştüğünü gösteriyor. Orta gelir tuzağı gelişmekte olan ülkelerin uzun yıllar belli bir gelir seviyesinde kalmasını ifade eder. 2007 yılında Türkiye'de dolar olarak fert başına gelir bu günden yüksek; 9245 dolar idi. 14 senedir yakın seviyelerde devam ediyor.
Orta gelir tuzağına düşen ülkelerde, tasarruf ve yatırım düzeyi düşük kalır. Faktör verimliliği düşük alır. İşsizlik artar, talep artışı zayıf kalır. Bütün bunlar büyümeyi olumsuz etkiler.
5. Net dış borçlanma ile ülkeye mal ve hizmet olarak veya döviz olarak kaynak girişli oluyor ve dolaylı yoldan büyümeyi etkiliyor. Türkiye'nin dış borçlanma kapasitesi daraldı, dış borçlanma riski ve maliyeti arttı. Ayrıca doğrudan yabancı yatırım sermayesi girişi de azaldı.
Daha önemlisi Türkiye'nin orta gelir tuzağından çıkması, tasarruf yaratması ve yatırım yapması için yılda en az yüzde 5 oranında büyümesi gerekir.
