Suriye de, güvenli bölge operasyonunun ekonomiye maliyeti ve etkileri nasıl olur? Bu konuda yazmaya dilim varmıyor. Çünkü, insan hayatı ve ülke güvenliği ekonomik kalıplara sığmaz… İçinde insan hayatı varsa, ekonomik hesap yapılmaz. Bununla birlikte hayatın olağan akışına uygun olarak bu soru sürekli olarak kamuoyunun gündeminde oluyor.
Bu gibi operasyonlar her zaman ve her ülkede piyasayı ve ekonomiyi etkiler. Bizde ise kırılganlık yüksek olduğu için daha fazla etkiliyor.
Operasyon açıklandıktan sonra, pazartesi ile salı günü arasında, Türkiye'nin yurt dışında beş yıllık tahvillerinin temerrüt risk pirimi, 362,42 baz puandan 385,75 baz puana çıktı. BİST 100 endeksi 0.4 oranında düştü, dolar kuru da yüzde 1.4 oranında arttı.
Ekonomide kırılganlığa ve Trump'ın tehditkar twitine rağmen piyasada olağanüstü bir değişme olmadı. Zira artık piyasalar Trump'ın bu tür tehditlerini kanıksadı… Bu tehditleri ister pozitif, ister negatif çizgide olsun güvenmiyor, dikkate almıyor.
Bundan sonra risk olur mu? Operasyon bölgesinde söz sahibi devletlerin tutumuna bağlı olarak değişir.
1. Türkiye'nin yumuşak karnı döviz kurlarıdır. Operasyonda aksamalar olursa doğrudan kurlar etkilenir. İçeride döviz talebi artar. Bu talepte bağımsız olarak döviz kurlarını etkiler.
Trump desteklese bile, ABD'de Merkez Bankası FED özel sektörün elindedir. FED'i, 10 banka kontrol ediyor. Bu bankalarda Musevi aileler ağırlıklıdır. Newyork bankalarına da Museviler hakimdir. İsrail bölgede kendi güvenliği ve geleceği için Suriye de PYD' yi destekliyor. Newyork bankaları dolar konusunda, transferlerde veya doğrudan ambargo ile Türkiye'ye sorun çıkarabilir. Bu durumda kur şoku yaşayabiliriz. Yeni bir kur şoku yaşarsak, dış borçlarda temerrüte düşeriz. Ekonomide daralma hızlanır.
2. Türkiye'nin, operasyonda ABD, Rusya ve Suriye ile ters düşmemesi gerekir. Rusya ile ters düşerse, özellikle doğal gaz konusunda sıkıntı çekebiliriz. Rusya, Suriye'deki çıkarlarını her zaman daha önde tutmuştur. Bu nedenle Rusya, doğalgaz ambargosuna giderse üretim düşer. Ekonomi daralır.
3. Operasyonun finansmanı bütçe açığının artmasına ve kamu hizmetlerinin aksamasına da yol açar. Açık finansmanı zorunlu kılar. Kamu altyapı yatırımları ve sosyal güvenlik sistemi aksar. Operasyon giderlerinden kısıntı olmaz. Ancak hükümet popülist harcamaları kısarak bütçe açığını daraltabilir. Sayın Erdoğan, operasyonun itibarı daha önemli olduğu, kamu tasarrufunda öncülük etmelidir. Ankara'da, Ege'de ve Van gölündeki sarayları özelleştirme kararı alabilir.
4. Operasyonda bir yandan kamu harcamaları artacağı için ekonomide bir canlanma olur… Öte yandan Varlık fiyatları düşer. Şirketlerin borsa değeri düşer. Servet azalması etkisi ortaya çıkar. Servet azalması toplam tüketimin de daralmasına neden olur. Hangi etkinin daha güçlü olacağı, operasyonun başarısına bağlı olarak değişir. Ayrıca Erdoğan Çankaya Köşkü'nü kullanabilir. Aynı şekilde devlete ve Cumhurbaşkanlığı'na ait 13 uçaktan 12'sini satabilir.
